Bilindiği gibi; Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanı Erhan Arıklı’nın Seçim ve Halkoylaması Yasasına yönelik sunduğu öneride, Cumhurbaşkanı adayı olacak kişilerin yasada öngörülen nitelik ve başvuru koşullarına ek olarak en az 1500 imzası bulunan aday talep belgesini Yüksek Seçim Kurulu’na iletmesi şartı getiriliyor.
KKTC tarihinde topumda karşılığı olmayıp muhtar azası dahi seçilemeyecek kişilerin Cumhurbaşkanı adayı olması, ülkenin seçim gündemini gereksiz yere meşgul etmiş ve iddialı adaylara odaklanmada dikkatlerin yoğunlaşmasını olumsuz etkilemiştir. Ayrıca, mevcut yasa ile kötü niyetli bazı girişimlerin seçim sürecini yüzlerce adayla bir nevi tıkaması pekâlâ mümkündür.
Demokrasiye işlerlik kazanmak adına toplu imza kampanyası gibi cumhurbaşkanlığı adaylığında ön eleme sistemi getirmek dünyanın Fransa ve Finlandiya gibi en demokratik ülkelerinde dahi bulunmaktadır.
İmzayla aday gösterildiği gibi imzayla seçilmişleri geri çağıran ülkeler olduğunu biliyor musunuz?
Seçildikten sonra toplumun duyarlılıklarından kopan, seçmen nezdinde nefret uyandıran ve dolayısıyla meşruiyetini yitiren seçilmişleri normal süresini beklemeden imzayla geri çağıran ülkeler bulunmaktadır.
Geri çağırma, seçmenlerin bir seçilmiş yetkilinin görev süresini, görev için planlanan bir sonraki seçimden önce sonlandırabileceği bir mekanizmaya verilen addır. Girişim sürecinin unsurlarını ve normal aday seçimini birleştiren bir geri çağırma girişimi, ilgili idareye bir geri çağırma önergesi sunulduğunda başlatılır. Ardından, destekçilerin geri çağırma önlemini desteklemek için belirli sayıda imza toplamaları gerekir. Tipik olarak, gereken imza sayısı, o göreve son olağan seçimde geri çağırma konusu olan görevli için verilen oyların bir oranı olacaktır. Geri çağırma dilekçesi yeterli sayıda geçerli imza toplarsa, konu öncelikle söz konusu görevlinin geri çağrılıp çağrılmayacağı ve ikinci olarak geri çağırma önlemi başarılı olursa görevlinin yerini kimin alacağının belirlenmesi için bir oylamayla seçmenlere sunulur. Geri çağırma mekanizması, üç doğrudan demokrasi mekanizmasının en az yaygın olanıdır (https://aceproject.org/ace-en/focus/direct-democracy/recall/mobile_browsing/onePag).
Geri çağırmalar, antik Atina demokrasisinde anayasada yer alır. Yasal olarak mümkün oldukları yerlerde bile, geri çağırma seçimleri yalnızca Peru , Ekvador ve Japonya gibi az sayıda ülkede yaygın olarak yapılır. Geri çağırma referandumu, 1923 ve 1933'te ABD'nin alt ulusal düzeyinde tanıtılmasından kısa bir süre sonra Latin Amerika'ya geldi ve sırasıyla ikisi de Arjantin'de bulunan Cordoba ve Entre Ríos eyaletlerine uygulandı.
Britanya Kolombiya’sının 1995'te yürürlüğe giren Geri Çağırma ve Girişim Yasası , Britanya Kolombiya’sı Yasama Meclisi üyelerini geri çağırmak için bir süreç sağlar. Bir eyalet seçim bölgesindeki seçmenler en az 18 ay görevde kaldıktan sonra Yasama Meclisi Üyelerinin görevden alınması için dilekçe verebilirler. Seçim bölgesindeki kayıtlı seçmenlerin yüzde 40'ından fazlası dilekçeyi imzalarsa ve onaylanırsa, Baş Seçim Görevlisi Yasama Meclisi Başkanı söz konusu üyeye geri çağrıldığını ve koltuğunun boşaltıldığını bildirir.
Anayasasına göre Küba, devlet iktidarının temsili organlarının tüm üyelerinin kitleler tarafından geri çağrılabildiği bir sosyalist cumhuriyettir.
Ekvador'un 2008 Anayasası'nın 105. maddesi tüm seçilmiş yetkililerin geri çağrılmasını öngörmektedir.
Almanya'nın 16 eyaletinden 11'inde belediye başkanları geri çağrılabilir. Bu eyaletlerin çoğunda geri çağırma seçimleri dolaylıdır, yani yalnızca şehrin belediye meclisinden güvensizlik oyu aldıktan sonra gerçekleşir.
İsviçre'de federal düzeyde geri çağırmalar öngörülmese de altı kanton buna izin vermektedir.
2011 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde en az 150 geri çağırma seçimi yapıldı. Bunlardan 75 yetkili geri çağrıldı ve dokuz yetkili geri çağırma tehdidi altında istifa etti.
Sonuç olarak; geri çağırma ile ilgili yukarıdaki örnekler artırılabilir. Bu bağlamda, seçildikten sonra seçmenin vekilliği yerine başka çevrelerin vekilliğine soyunan veya şahsi çıkarlar uğruna şeytana uyanlar için caydırıcı ve tehdit unsuru olması açısından geri çağırma sistemi uygulayan ülkelerin gerekçeleri ile birlikte geri çağırma sisteminin dikkate alınması gerektiğini düşünüyorum.
