Eniz ORAKCIOĞLU
Ticaret Dairesi verileri, ülke ekonomisinin ithalata bağımlı olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor.
İstatistiki verilere göre, son 10 yılda ithalatta dolar bazında neredeyse yüzde 100 artış oldu ancak ihracatta aynı yükseliş görülmedi.
2014 yılında toplam 1 milyar 784 milyon dolar (3 milyar 906 milyon TL) ithalat yapılırken, 2023’te bu rakam 2 milyar 795 milyon dolara (67 milyar 584 milyon TL) yükseldi.
İhracatta ise 2014 yılında 130 milyon 607 bin dolar (284 milyon 479 bin TL) olan toplam rakam, 2023 yılında 175 milyon 640 bin dolara (4 milyar 33 bin TL) çıktı.
İthalat verileri
Ticaret Dairesi verilerine göre, 2014 yılında 1 milyar 784 milyon 268 bin 243 dolar olan ithalat rakamı, 2015’te 1 milyar 500 milyon 577 bin 384 dolara, 2016’da 1 milyar 557 milyon 190 bin 254 dolara, 2017’de 1 milyar 778 milyon 404 bin 005 dolara yükseldi.
2017’den sonra ithalat rakamlarındaki artış hızla yükseldi. Buna göre, 2018’de 1 milyar 816 milyon 364 bin 351 dolar, 2019’da 1 milyar 587 milyon 920 bin 455 dolar, 2020’de 1 milyar 220 milyon 580 bin 837 dolar, 2021’de 1 milyar 572 milyon 089 bin 809 dolar oldu.
2022’den itibaren rakam katlandı ve bu yıldaki ithalat rakamı 2 milyar 258 milyon 919 bin 221 dolar, 2023’te de 2 milyar 795 milyon 182 bin 664 dolar oldu.
İhracat verileri
Ticaret Dairesi’nin verileri, ülkemizin ihracatta henüz istenilen düzeyde olmadığını gösteriyor. Yıllar içerisinde ihracat rakamlarında bir artış gözlemlense de bunun ülke ekonomisine yansıması yüksek oranda değil.
Buna göre; 2014’te 130 milyon 607 bin 815 dolar ihracat rakamı, 2015’te 115 milyon 486 bin 079 dolar, 2016’da 101 milyon 732 bin 007 dolar, 2017’de 101 milyon 025 bin 926 dolar oldu.
2018 ve 2019’da ihracatta az da olsa düşüş yaşandı, 2018’de rakam 95 milyon 389 bin 418 dolara, 2019’da da 82 milyon 465 bin 379 dolara geriledi.
2020’de yeniden yükselen ihracat rakamı 101 milyon 105 bin 374 dolar, 2021’de 128 milyon 646 bin 013 dolar, 2022’de 125 milyon 648 bin dolar, 2023’te 175 milyon 640 bin 623 dolar oldu.
Deniz: İthalattaki artışın nedeni inşaat sektörü
Ekonomist Derviş Kemal Deniz, son yıllarda artan ithalat rakamlarının sebebinin inşaat sektöründeki gelişmeden kaynaklandığını belirterek inşaat sektörünün girdisinin çok büyük bir miktarının ithal olduğunu söyledi.
Deniz, son yıllarda inşaat sektöründeki patlamanın sebebinin ise yabancıların talebinden kaynaklandığını ifade ederek Rusya-Ukrayna savaşı ve İsrail’deki savaş kaynaklı ülkemizin göç aldığını ve buradan ev alan yabancıların, araba ve diğer ihtiyaçlarını da ülkemizden karşıladığını kaydetti.
“Yabancıların ev alımı sebebiyle artan ithalat, yabancıları araç almaları ile de artış gösteriyor” diyen Deniz, 2-3 yıl önceki araba ithali ile bugünkü ithal rakamları karşılaştırıldığında 2-3 katına çıktığının görülebileceğini söyledi.
Deniz, ithalatı artıran diğer bir unsurun ise 2022’den sonra özellikle 2023’te Güney Kıbrıs’tan Kuzey Kıbrıs’a geçerek alışveriş yapan Rumlar olduğunu vurguladı.
İnşaat malzemesi, araba ve diğer birçok ürünün ülkemizde üretilmemesi ve ithal edilmesinin, ithalat hacmini artırdığını ifade eden Deniz, bu nedenlerle de ithalat rakamlarının 2’ye katlanmasının normal olduğuna dikkat çekti.
Deniz, “Bir ülkenin üretim hacmini belirleyen 3 önemli nokta var. Bu 3 önemli nokta da ekonominin temelidir. Bunlardan biri insan gücüdür. Bu noktada ülkemizin ne kadar çalışabilecek nüfusunun olduğu hesaplanmalıdır. Bir diğeri de üzerinde sanayi yatırımı yapılabilecek toprağın olup olmadığıdır. Bu noktada ise zaten ülkemizde kısıtlı olan tarım alanları, sanayi alanları ve üzerine inşaat yapılan alanlar göz önünde bulundurulunca kalan toprağın kısıtlı olduğu da ortadadır. Üretimde 3’üncü önemli nokta ise ülkenin biriktirdiği sermayedir ki bizde sermaye çok birikmiyor” dedi.
Deniz, ülkemizin bu 3 unsura sahip olmadığı veya toparlanmadığı sürece üretimin artırılamayacağını söyleyerek, bu şartlara bakıldığında KKTC’nin üretim açısından ideal olmadığını iddia etti.
Tüm ada ülkelerinde de yaşananın bu olduğunun altını çizen Deniz, ada ekonomilerinin genelde hizmet sektörüne bağlı olduğunu söyledi. Deniz, ülkemizde vergi avantajı sağlayarak, turizm ve eğitim yaparak, bunları geliştirerek, dıştan gelen insanların burada para harcamalarını sağlayarak ülke ekonomisine katkı sağlanabileceğini söyledi.
2014-2023 ithalat ve ihracat rakamları
İTHALAT
2023 67.584.971.887,94 ₺ ($2.795.182.664,21)
2022 37.982.294.451 ₺ ($2.258.919.221)
2021 14.168.633.192 ₺ ($1.572.089.809)
2020 8.551.832.973 ₺ ($1.220.580.837)
2019 9.035.871.639 ₺ ($1.587.920.455)
2018 8.662.725.845 ₺ ($1.816.364.351)
2017 6.522.559.698 ₺ ($1.778.404.005)
2016 4.716.925.389 ₺ ($1.557.190.254)
2015 4.088.298.315 ₺ ($1.500.577.384)
2014 3.906.864.197 ₺ ($1.784.268.243)
İHRACAT
2023 4.033.072.332,43 ₺ ($175.640.623,67)
2022 2.016.156.900 ₺ ($125.648.043)
2021 1.084.817.388 ₺ ($128.646.013)
2020 689.490.093 ₺ ($101.105.374)
2019 464.839.319 ₺ ($82.465.379)
2018 430.849.142 ₺ ($95.389.418)
2017 367.922.224 ₺ ($101.025.926)
2016 303.577.010 ₺ ($101.732.007)
2015 308.222.892 ₺ ($115.486.079)
2014 284.479.798 ₺ ($130.607.815)
