Maliye Bakanı Özdemir Berova, 2024 Mali Yılı Merkezi Devlet Yönetimi Bütçe Yasa Tasarısı hazırlanırken Devlet Planlama Örgütü’nden ve İstatistik Kurumu’ndan veriler alındığını, hangi alanların destekleneceğinin hükümet içerisinde konuşulduğunu belirtti.
Bütçede gıda, sağlık, ilaç alanındaki bütçelerin ciddi bir pay ayrıldığını söyledi.
Öngörülen 6 milyar 780 milyon TL’lik bütçe açığını minimalize etmenin mümkün olduğuna değinen Berova, “İthalat artarsa gelir artar. Dahili KDV dediğimiz iç piyasadaki katma değer vergileri; kurumsal ve kişisel vergiler var. Bu vergilerde artışa gitmemiz lazım. Yüzde 25-30 dâhili KDV oranını 6 ayda yüzde 100’e çekeceğim dersem sosyal patlamaya neden olurum. Bunların kademeli olarak artırılması gerekir” dedi.
Kayıt dışılığı önlem için de otomasyon sisteminin önemine değinen Berova, gümrüklerde kimin ne kadar ithalat yaptığını görmek için sistem kurulduğunu ancak eksiklikleri olduğunu söyledi.
Şans oyunlarıyla ilgili yasanın mecliste olduğunu belirten Berova, bu yasanın geçmesiyle devletin iyi bir gelir elde edeceğini kaydetti.
BAĞIMSIZ TV’de Genel Yayın Yönetmeni Ali Baturay’ın sunduğu “Markaj” programına konuk olan Maliye Bakanı Özdemir Berova, döviz bürolarına yönelik yasanın geçirileceğini dile getirerek döviz bürosu açma taleplerinin arttığına ve bu nedenle gelirlerin denetlenmesi gerektiğine işaret etti. Berova, öte yandan kara parayı aklamayla ilgili yasanın da bununla ilişkili olduğunu altını çizdi.
Kredi kartları kullanımının cazip hale getirilmesi için çalışmaların olduğunu belirten Berova, geçmişte yapılan bir yasanın da olduğunu ancak biraz geriden gidildiğini anlattı. Berova, ileriki süreçte belli bir limitin üzerinde kredi kartı kullanılmasının zorunlu hale geleceğini, bunun için öncelikle tüm iş yerlerine post cihazı getirilmesi şartının konması gerektiğini ifade etti.
Berova, KIB-TEK’in bütçesinin devlet bütçesi içerisinde değil kamu işletmeleri içerisinde olduğuna işaret ederek, bunun için düzeltmelerin yapılacağını açıkladı.
Berova: Merkezi Devlet Bütçesi’ndeki
en büyük yük genel bütçenin
Maliye Bakanı Özdemir Berova, bugüne kadar biri Milli Eğitim Bakanlığı olmak üzere iki kez bakanlık yaptığını belirterek Maliye Bakanlığı için beklentisi olmadığını, Başbakan’ın o dönemde sunduğu gerekçelere “hayır” diyemediğini ifade etti.
11 yıldır milletvekili olduğunu, bakanlık ve komite tecrübesinin bulunduğunu anımsatan Berova, teknik ekip de iyiyse yönetimin çok daha kolay olduğunu anlattı.
Berova, Maliye’nin hükümet politikalarını ortaya koyduğunu, teknik kısmını bürokrat kadrosunun sağladığını belirtti.
Berova, Kamu Yönetim ve Denetim Yasası’nın temel amacının kamu yönetimini planlı ve programlı bir şekilde zamanlamasıyla birlikte tek elden düzene koymak olduğunu kaydetti.
Ülkenin bunca yıldır güncel bütçe denilen mali yılı bütçesiyle yönetildiğini dile getiren Berova, 2024 yılı genel bütçenin 78 milyar 712 milyon TL olduğunu, Merkezi Devlet Yönetimi Bütçesi’nin yüzde 99’unu kapsadığını belirtti.
78 milyar 712 milyon TL’nin genel bütçe rakamı olduğuna dikkat çeken Berova, kurum ve kuruluşlarla ilgili bütçenin, özel bütçelerin ve idarelerin bütçelerinin de toplanmasıyla Merkezi Devlet Yönetimi Bütçesinin 80 milyar TL’nin üzerine çıktığını söyledi.
Berova, “Merkezi Devlet Yönetimi Bütçesi’nin içerisinde genel bütçe, özel idareli bütçeler, düzenleyici ve denetletici kurumlar, fonlar var. Genel bütçe dışındaki diğer bütçeler yaklaşık 2 milyar TL civarındadır” dedi.
En büyük payın her zaman olduğu gibi Maliye Bakanlığı’nda olacağını dile getiren Berova, onun dışında tarım, sağlık ve eğitime en çok payın ayrılacağını ifade etti.
Berova, Türkiye’den KKTC’ye gelecek toplam 14 milyar TL’nin 9 milyar TL’sinin hibe olduğunu, 4,5 milyar TL’sinin güvenlik için geleceğini vurgulayarak, diğer 4,5 milyar TL’nin ise büyük projeler için ayrılacağını söyledi.
Gönyeli Alayköy istimlakları için adım atıldığını belirten Berova, Girne-Çatalköy eski yolunun genişletilmesi için de adım atılacağını kaydetti
“Yeni bütçede maliye, gıda, sağlık ve ilaca daha çok bütçe ayrılacak”
Berova, Merkezî Devlet Yönetimi Bütçesi’nin “genel” bütçesinin daha çok dikkat çektiği üzerinde durarak, Devlet Planlama Örgütü’nden ve İstatistik Kurumu’ndan veriler alındığını, hangi alanların destekleneceğinin hükümet içerisinde konuşulduğunu, bunların başında gıda, sağlık, ilaç alanlarının geldiğini vurguladı.
Önümüzdeki 5-10 yıl içerisinde en önemli metanın gıda olacağı öngörüsünde bulunan Berova, bunun pandemide de deneyimlendiğinin altını çizdi.
Berova, gıdaya yönelik desteği artıracaklarını belirterek, ek bütçe yapmak zorunda kaldıklarını, tadil bütçelerin de gelmekte olduğunu bu nedenle tadil için gelmeyecek bir bütçe hazırlamak istediklerini kaydetti.
Bütçenin gelirlerin giderleriyle olan dengesiyle oluştuğunu dile getiren Berova, gelir gider dengesinin bozulamayacağını ifade etti.
“6 milyar 780 milyon TL bir bütçe açığı öngörülüyor”
Berova, rasyonel bütçe hazırlığında bile 6 milyar 780 milyon TL bir bütçe açığının öngörüldüğüne işaret ederek, şöyle devam etti:
“2023 bütçesine yaklaşık 3 buçuk milyar TL’lik bir bütçe açığıyla girildi. Sene sonuna kadar 250 milyon TL’ye kadar gerilemesini öngörüyoruz. Muhalefet uygulamadan çok uygulama dışına bakıyor. Ek bütçe yaptım, hiçbiri bana rakamları az yazdın demedi, gelirleri sakladığım yönünde eleştiri aldım.
6 milyar 780 milyon TL’lik açığı da minimalize etmemiz mümkündür. Kendiliğinden artan gelirlerle bunu yapabiliriz. İthalat artarsa gelirlerim artar. Dahili KDV dediğimiz iç piyasadaki katma değer vergileri; bir de kurumsal ve kişisel vergiler var. Bu vergilerde artışa gitmemiz lazım. Toplumun bir yaşam alışkanlığı oluştu. Yüzde 25-30 dâhili KDV oranını 6 ayda yüzde 100’e çekeceğim dersem sosyal patlamaya neden olurum. Bunların kademeli olarak artırılması gerekir”
“Otomasyon sistemi önemli”
Berova, “Kayıt dışılık var. Kayıt dışılığı kayıt içerisine almak insan gücünün sağladığı denetimle olmuyor. Güçlü bir otomasyon sistemi, kayıtlılık ve bu oranın giderek yükselmesi lazım. Maliye Bakanlığı olarak öncelikle gümrüklerden Vergi Dairesi’nin kişilerin ne kadar ithalat yaptığını anında görmemiz gerekir. Bunu kurduk ancak bazı eksiklikler var” dedi.
Berova, Türkiye’ye yönelik son ziyaretlerinde Ticaret Bakanı Mehmet Şimşek ile de görüştüklerini dile getirerek, ana konunun otomasyon sistemi olduğunu ifade etti.
Berova, Ticaret Bakanı’nın ekiplerini görevlendirdiğini, Mersin Limanı’nı ziyaret ettiğini söyleyerek, şu anda teknik ekiplerin Mersin gümrüğü ile Mağusa gümrüğü arasında her iki sistemin birbirini görmesi için çalışmalar yürüttüğünü vurguladı.
Bu çalışmanın belgelerin gemi kalkmadan görülebilmesini sağlayacağına işaret eden Berova, bunun işlemleri hızlandıracağının altını çizdi.
“TIR’ları denetleyecek 2 x ray cihazı gelecek”
Berova, Ticaret Bakanlığı’nın haziran ayında Türkiye için konteyner ve TIR’ların görülüp denetlenebilmesi için x ray ihalesine çıktığını bildirerek, bu çıkılan ihalede iki x ray cihazının KKTC’ye verileceğini açıkladı.
Berova, böylelikle ithalat açısından içeriye giren malların sağlıklı sayılabileceğini ve ana tedarikçilere neler gideceğinin görüleceğini ifade etti.
“e-fatura ile ilgili çalışmalar yapılmalı”
Berova, ülkemizdeki otomasyon sistemi içerisinde yer alan e-fatura uygulamasının yazılımının biraz daha geliştirilmesi gerektiğini belirtti.
Berova, şöyle devam etti:
“Gıda ve temizlik tedarikçisiyseniz ki 4 tane ana şirket var. Birkaç tanesinin yetkilisiyle görüştüm. Hazır olduklarını, e-faturaya geçmenin bir düğmeye baktığını söylediler. Buna geçince tedarikçi bir markete ne veriyorsa bunu anında görebileceğim. Yazar kasayla ilgili düzenlememiz var. Çıkışı da göreceğim. Biraz süreç alacak. Ticaret Dairemiz periyodik olarak çok iyi çalışıyor. Oradaki fiyatları güncel takip ediyor.
Ben market olarak size ürünü verdim. Satış ve giriş fiyatını biliyorum. Bir de personeli gönderdim stoku kontrol ettirirsem dâhili KDV’den kaçak imkânını da minimalize ediyorum. Bu sistem Türkiye’deki yetkililerin çok hoşuna gitti.
3 ay içerisinde bir rapor, 6 ay içerisinde sistemin çalışmasını ve 1 yıl içerisinde de tam randıman şeklinde çalışmasını istiyorum denildi. Bunun için çalışmalar başladı. Bu bağlamda zinciri denetleyebilir duruma geleceğiz. İç üretim ve oradan gelecek olan hem kurumsal hem kişisel gelirler 2024 yılında yüzde 10-15 oranında bu KDV’den ve dolayısıyla da diğer vergilerden artı olarak olması gereken artışın üzerinde vergi toplayacak hale geleceğiz.”
“Maliye’nin gelirini artıracak yasalar var”
Şans oyunlarıyla ilgili yasanın mecliste olduğunu belirten Berova, bu yasanın iyi bir gelir getireceğini kaydetti.
Berova, döviz bürolarına yönelik de yasanın geçirileceğini dile getirerek, gelir getirici önlemler alınacağını ifade etti.
Döviz bürosu taleplerinin arttığına ve bu nedenle gelirlerin denetlenmesi gerektiğine işaret eden Berova, öte yandan kara parayı aklamayla ilgili yasanın da bununla ilişkili olduğunun ve bu noktada gelir artışı olacağının altını çizdi.
Berova, sigorta şirketkeriyle ilgili yasanın hazırlandığına; Sigortacılar Birliği’yle de çalışmayı paylaştıklarına dikkat çekerek, orada çok iyi gelirin olduğunu, 12-13-14 bin Euro’dan bahsedildiğini söyledi.
Kredi kartlarının cazip hale getirilmesi için çalışmaların olduğunu belirten Berova, geçmişte yapılan bir yasanın da olduğunu ancak biraz geriden gidildiğini anlattı.
Berova, 10 TL yazan bir hizmetin post cihazı kullanılsa da o fiyattan alınması gerektiğini belirterek, ileriki süreçlerde belli bir limitin üzerinde kredi kartı kullanılmasının zorunlu hale geleceğini kaydetti.
Kağıdın sirkülasyonda olmasının artık azalan bir olgu olduğunu dile getiren Berova, bunun için öncelikle tüm iş yerlerine post cihazı getirilmesi şartının konması gerektiğini ifade etti.
“Geçmiş yıllardaki bütçeler kapanmadan…”
Berova, bu sene ilk kez Merkezi Devlet Yönetimi Bütçesi yaptıklarını yineleyerek, geçmiş bütçeler kapatılmazsa Merkezi Devlet Yönetimi Bütçesi’ne konulamayacağını anlattı.
Bazı alanlara yönelik bütçelerin geçmiş yıllardaki bütçeler içerisinde onaylanmadığı için Merkezi Devlet Yönetimi Bütçesi’ne sokamadıklarını belirten Berova, 2025 yılından itibaren gelişmeler kaydedileceğini kaydetti.
Berova, belediyelerin bütçeleri mecliste onaylanmamasına rağmen eş zamanlı Meclis’e gelmesi gerektiğini dile getirerek, yasaya göre hareket etmeye çalıştıklarını ifade etti.
Berova, Bakanlık olarak bir komite kuracaklarını ve muhalefeti de çağıracaklarını söyledi.
Berova KIB-TEK’in bütçesinin devlet bütçesi içerisinde değil kamu işletmeleri içerisinde olduğuna işaret ederek, bunun için düzeltmelerin yapılacağını açıkladı.
“DAÜ şu an hayat pahalılığı
ödeneklerini öteliyor”
Doğu Akdeniz Üniversitesi için önce okul yetkililerinin bir plan yapması gerektiğine dikkat çeken Berova, herkesin elini taşın altına koyması gerektiğini bildirdi.
Berova, DAÜ’nün şu an hayat pahalılığı ödeneklerinin ötelendiği üzerinde durarak, DAÜ’nün üniversitelerin amiral üniversitesi olduğunu, Başbakan’ın da DAÜ için kendisini aradığını, bu konuda değerlendirme yapacaklarını ifade etti.
Toplu talepler, istekler, TİS sözleşmelerinden dolayı DAÜ’de böyle bir sıkıntı yaşandığını belirten Berova, yöneticilerin imkanı olsaydı DAÜ’nün bu durumda olmayacağını kaydetti.
“Hayat pahalılığının brüt olarak
yüzde 48,6 civarında yansıması öngörülüyor”
Berova, hayat pahalılığı konusu üzerinde de durarak, şöyle konuştu:
“2024 mali yılı bütçesini yaparken Devlet Planlama Örgütü ile İstatistik Kurumu’nun enflasyon verilerini de alıyoruz. Türkiye’deki verilere de bakıyoruz. İstatistik Kurumu Tüketici Fiyatları Endeksi’ne göre yıl sonu enflasyon oranı yüzde 82 olarak belirlendi.
İlk 6 aylık dönemde yüzde 33,3’tü bunu yansıttık. Yüzde 82’den bu oranı çıkardığımızda 48,6 gibi bir şey çıkıyor. Bu hayat pahalılığı yüzde 82 olduğunda ki öngörümüz o. Son aylarda dövizde ve akaryakıtta stabilite yakaladık.”
Hayat pahalılığı sepetinin bu yıl değiştirilemeyeceğini, bütçenin yapıldığını dile getiren Berova, gelecek yıl üzerinde durulabileceğini ifade etti.
“Kamu maliyesinin sıcak borcu yok,
geçmişte alınan borçlar ödeniyor”
Berova, maaşların barem skalası yelpazesine göre yükseldiğine işaret ederek, 47/2010 Yasası bağlamında çalışanların vergi dilimlerinde de düzenleme yapacaklarının altını çizdi.
Berova, iç borçlanma konusuna da değinerek şöyle konuştu:
“Mesela Kıbrıs Türk Hava Yolları iflas etti. Devletin kefalet senetleri vardı. Buna bağlı olarak bu borç maliyenin üzerinde. Bunun gibi bankalarla ve benzeri yerlerle ilgili kamu maliyesinin üzerinde bir borç var. İç borç stoku var. Bu stok oluşumdan beri donduruldu, bekletiliyor. Bunun içerisinde CTP’nin iktidarda olduğu, dörtlü koalisyon hükümeti döneminde de tek bir adım atılmadı. Atılamazdı da çünkü kolay değil. Biz ne yaptık. Kooperatif Merkez Bankası’yla protokol imzaladık ve yavaş yavaş ödemeye başladık. Bu sorun birkaç yılda çözülecek gibi değil, çünkü bunlar büyük paralar. Yıllara yayacağız, artık toparlanabildiği kadar toparlanacak.”
Ocak ve şubat aylarında ise sıcak borçlanmaya gidildiğini belirten Berova, geçmişte alınmış ve ödenmesi gereken borçlarla yeni alınan borçların birbirine karıştırılmaması gerektiğini, buna DİBS denildiğini kaydetti.
Berova, devletin kasım ayı itibarıyla hiç DİBS borcunun bulunmadığını dile getirerek, kamu maliyesinin şu anda sıcak borçlanma açısından hiçbir borcunun bulunmadığını ifade etti.
Dış borcun ise Türkiye’den alınan kredileri kapsadığına işaret eden Berova, Türkiye’nin bu borçlarının ödenmesi konusunda herhangi bir baskısının bulunmadığını söyledi.
“59 milyon Euro’luk vergi affının devlet
için daha kârlı olduğuna karar verildi”
Özdemir Berova, devletin dava edildiği “KIB-TEK’e ihalesiz yakıt alınması” ve “Havalanını işleten fitmaya 59 milyon Euro’luk vergi affı” konusunsaki soruya da cevap verdi. Berova, KIB-TEK’e ihalesiz yakıt alımı noktasında pandemi döneminin yaşandığını, piyasanın dalgalı olduğunu, ihale sürecine girildiğinde çıkacak sonuçların farklı olabildiğini anımsatarak, Türkiye ile temas kurulduğunu anlattı.
O dönem içerisinde yaşanan gelişmeyi şu anki koşullarla değerlendirmenin doğru olmadığına işaret eden Berova, taşımacılığı da Türkiye’nin sağladığını bildirdi.
Berova, 2040 yılında sözleşmesi bitecek Ercan Havaalanı’nı işleten firmanın pandemi dönemindeki sözleşmesinde “Pandemi döneminde burayı kapatırsanız bu kadar sene artar” şeklinde bir maddesinin bulunduğunu belirterek, bir hesap yaparak 59 milyon Euro’luk affın sözleşmenin 2 yıl uzatılmasından daha kârlı olduğuna karar verildiğini kaydetti.
“Fonların Maliye Bakanlığı’nda toplanması çalışması sürüyor”
Fonların maliyede toplanması konusuyla ilgili çalışmaların da sürdüğünü dile getiren Berova, “Örneğin Sağlık Fonu Genel Sağlık Sigortası içerisinde bulunmalı. Spor fonu ve turizm fonunun bütün tahsilatı şu an için Maliye Bakanlığı’nda yapılıyor. Giren ile çıkan şu an Maliye’nin kontrolünde” dedi.
Berova, Hal Yasası’nın tüzüklerine çalışıldığına işaret ederek, yasanın tam anlamıyla uygulanmasıyla birlikte otomasyon sisteminin de etkisiyle kayıt dışılığın büyük oranda düşeceğini vurguladı.
E- devletle ilgili yasanın Meclis’ten geçtiğini ve binasının da yapıldığını anlatan Berova, en kısa zamanda tamamlanacağının altını çizdi.
