Değerli okuyucularım,
Bugünkü yazımda sizlere Tokat yöresine ait olan HEY ONBEŞLİ adlı türkünün hikayesini anlatacağım.
Bu türkü aslında bir ağıt ancak; günümüzde oyun havası gibi algılanıyor.
“Hey onbeşli onbeşli
Tokat yolları taşlı
Onbeşliler gidiyor
Kızların gözü yaşlı
Aslan yârim kız senin adın Hediye
Ben dolandım sen de dolan gel beriye.
Yeşil baş ördek olsam
Su içmem gölünüzden
Aslan yârim kız senin adın Hediye
Ben dolandım sen de dolan gel beriye
Fistan aldım endazesi on yediye”…
Türküdeki ONBEŞLİ vurgusundan ötürü, 1. Dünya Savaşı sırasında Çanakkale cephesine giden ve halk arasında ONBEŞLİLER diye bilinen 1315 (1898-1899) doğumlu çocuklar için yazılmış ağıt olduğu sonradan ritmik bir oyun müziği haline geldiği iddia ediliyor.
Türkünün hikayesinin yer aldığı TEVELLÜT adlı tiyatro oyunu 1315 (1898) yılında Çorum’da sahnelenmiş. Oyunun yazarı Mustafa Arıkoğlu bu oyun ile bazı hususlara dikkat çekmek istemiş.
Türküdeki ONBEŞLİ ibaresi ile askere hicri 1315 yılında giden şahıs kastediliyor.
Türkünün öyküsü şöyle:
“Hicri 1315 doğumlu Tokatlı Halil evin en küçüğüdür. Yasa gereği her evde bir erkek ailesinin güvenliği ve geçimini sağlamak için askere alınmayabiliyordu. Ama Halil gönüllü olarak Çanakkale’ye gitti.
Geride bıraktığı annesi Rum çeteciler tarafından öldürülür, sözlüsü Hediye de kaçırılır. Hediye uzun bir aradan sonra serbest bırakılır, Halil de askerden köyüne döner. Hediye’nin başından geçenler köyde yanlış anlaşılır ve Hediye ile Halil’in kavuşması ahirete kalır. Türkü bir ağızdan değil, Halil ve Hediye’nin karşılıklı konuşması şeklinde yorumlanır.
Oyunun yazarı Mustafa Arıkoğlu HEY ONBEŞLİ türküsünün oyun havası olmadığını, bir ağıt olduğunu vurgulamak için böyle bir oyun yazdığını belirtmiş. Bu ağıt Çanakkale savaşında bir hüznün hikayesinin dışavurumudur. Ancak günümüzde bu türkü düğünlerde oyun havası olarak dinlenip, ritim tutuluyor”.
