1 Mayıs Dünya İşçi Günü, tüm dünyada emekçilerin direnişini sembol eden bir anlama sahipken, işçi sınıfının mücadelesi sinemada da karşımıza çıkıyor. İşte 1 Mayıs sınıf mücadelesini anlatan 10 film...
Metropolis:
1927 yapımı “Metropolis”, Fritz Lang tarafından yönetilen ve 2026 yılında geçen distopik bir toplumu anlatan sessiz bir filmdir. Film, zenginlerin lüks gökdelenlerde yaşadığı ve işçi sınıfının şehri ayakta tutmak için yeraltında çalıştığı fütüristik bir şehirde geçmektedir.
Filmin kahramanı şehrin yöneticisinin oğlu Freder’dir. İşçi sınıfından bir kadın olan Maria ile karşılaştıktan sonra işçilerin olumsuz koşullarıyla ilgilenmeye başlar. Freder kısa süre içinde işçilerin ağır çalışma koşullarını ve kötü muamelelerini keşfeder ve bu da onu babasına karşı isyan etmeye ve işçi sınıfı için adalet aramaya yöneltir.
Bu arada Freder’in babası işçilerin arasına nifak sokmak ve örgütlenmelerini engellemek için Maria’nın suretinde bir robot yaratmıştır. “Sahte Maria” olarak bilinen robot, işçiler arasında kaos ve yıkıma neden olur ve Freder ile babası arasında nihai bir hesaplaşmaya yol açar.
Temaları arasında işçi sınıfının sömürülmesi ve ezilmesi, sanayileşmenin insanlıktan çıkarıcı etkileri ve sosyal adalet ve dayanışma ihtiyacını işleyen “Metropolis” bilim kurgu ve distopya türlerinde çığır açan bir film olarak kabul edilir. Görsel efektleri sinema üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır.
Modern Zamanlar:
Charlie Chaplin‘in senaryosunu yazdığı, yönettiği ve başrolünü oynadığı sessiz film, sanayi toplumu, teknoloji ve kapitalizmin işçi sınıfı üzerindeki insanlıktan çıkarıcı etkilerinin bir hicvidir.
1936 yılında çekilen filmi, “Serseri” olarak bilinen fabrika işçisinin, makinelerin ve otomasyonun hakim olduğu bir dünyada hayatta kalma mücadelesini anlatır. Serseri, bir montaj hattında tekrarlayan ve ruhunu ezen işlere maruz kaldıktan sonra sinir krizi geçirir ve sonunda işsiz kalır.
Serseri, Paulette Goddard tarafından canlandırılan genç bir evsiz kadınla tanışır ve ona aşık olur ve birlikte, üretkenliğe ve verimliliğe insan refahından daha fazla değer veren bir toplumda yaşam mücadelesi verirler. Açlık, evsizlik ve polis tacizi gibi birçok zorlukla karşılaşırlar, ancak dirençli ve hayatta kalmaya kararlıdırlar.
Chaplin film boyunca, modern sanayi toplumunun saçmalığını ve acımasızlığını vurgulamak için mizah ve fiziksel komediyi kullanır. Ayrıca kapitalist sistemi ve işçilerin egemen sınıf tarafından sömürülmesini de eleştirir. Film, modern sanayi toplumunun insanlıktan çıkarıcı etkileri üzerine güçlü bir yorum olarak kabul edilmektedir.
Gazap Üzümleri:
“Gazap Üzümleri”, John Steinbeck‘in Pulitzer ödüllü romanından uyarlandı. Yönetmenliğini John Ford‘un yaptığı film, 1930’larda ABD ve Kanada’nın bozkır ve çayırlarına zarar verdiği toz fırtınaları (Dust Bowl) döneminde topraklarını terk etmek zorunda kalan ve daha iyi bir iş ve yaşam arayışıyla Kaliforniya’ya giden Oklahomalı Joad Ailesi’nin hikayesini anlatıyor.
Joad’lar, diğer binlerce göçmen işçiyle birlikte, yolculukları boyunca sayısız zorluk ve sıkıntıyla karşılaşırlar. Toprak sahipleri, çiftçiler ve kolluk kuvvetleri tarafından sömürülür ve kötü muameleye maruz kalırlar; kendilerini istenmeyen ve tek kullanımlık olarak gören bir toplumda iş bulmak ve geçimlerini sağlamak için mücadele ederler.
Film, yoksulluk, baskı ve adaletsizlik temalarının yanı sıra insan ruhunun zorluklar karşısındaki direncini ve kararlılığını da irdeliyor. Ayrıca, çiftçilerin ve işçilerin Dust Bowl bölgesinden Kaliforniya’ya kitlesel göçüne yol açan sosyal ve ekonomik koşulları ve işçi hakları ve adil muamele için verilen mücadeleyi vurguluyor.
Toprağın Tuzu:
Herbert J. Biberman tarafından yönetilen “Salt of the Earth”, 1951 yılında New Mexico’da gerçekleşen gerçek bir madenci grevine dayanan dram filmidir. Film, grevdeki gerçek madencileri ve ailelerini oyuncu olarak kullanması ve ırk, cinsiyet ve işçi hakları konularına odaklanmasıyla dikkat çekmektedir.
194 yapımı film, çoğunluğu Meksikalı-Amerikalı olan madencilerin ve ailelerinin daha iyi ücret ve çalışma koşulları talebiyle greve gitmelerini anlatıyor. Grev, grevi kırmak için şiddet ve gözdağı kullanan maden yönetimi ve yerel yetkililerin direnişi ve düşmanlığıyla karşılaşır.
Grev uzadıkça tansiyon yükselir ve grevciler giderek artan tehlike ve düşmanlıkla karşı karşıya kalırlar. Film ayrıca, grevdeki madencilerin eşlerinin grevde liderlik rollerini üstlenmeleri ve hem maden yönetimi hem de kendi eşleri tarafından ayrımcılık ve tacize maruz kalmalarını da inceliyor.
“Toprağın Tuzu” gösterime girdiğinde tartışmalara yol açmış, “solcu” ve “düzen karşıtı” temaları nedeniyle birçok sinema salonunda ve ülkede yasaklanmıştır.
Harlan County USA:
Barbara Kopple’ın yönettiği 1976 yapımı belgesel film “Harlan County, USA”, 1973 yılında Kentucky Harlan County’de bir yıl süren kömür madencileri grevini anlatıyor.
Film, kömür madenlerinde daha iyi ücretler, çalışma koşulları ve güvenlik önlemleri için mücadele eden grevci madencilerin ve ailelerinin yaşamlarına samimi bir bakış sunuyor.
Ayrıca, madenciler kömür şirketleri ve onların kiralık katilleriyle karşı karşıya gelirken ve işçi sendikaları ile yönetim arasındaki sık sık karmaşıklaşan ilişkilerde yollarını bulurken ortaya çıkan karmaşık güç dinamiklerini de inceliyor.
Film, maddi sıkıntılar, madenlerde çalışmaktan kaynaklanan sağlık sorunları ve kömür şirketinin haydutlarının tehditleriyle karşı karşıya kalan madencilerin ve ailelerinin kişisel mücadelelerini vurguluyor.
Filmde ayrıca, grevci madenciler ile kömür şirketinin kiraladığı güvenlik görevlileri arasında yaşanan ve bir madencinin öldüğü bir olay da dahil olmak üzere birçok şiddetli çatışmanın görüntüleri de yer alıyor.
İşçi sınıfının, şirket açgözlülüğü ve baskısı karşısındaki mücadelelerini güçlü bir şekilde tasvir eden “Harlan County, USA” En İyi Belgesel Film dalında Oscar kazandı.
Norma Rae:
1979 yapımı, Martin Ritt’in yönettiği ve başrolünde Sally Field’ın oynadığı film, 1970’lerde Kuzey Carolina’da sendika örgütleyicisi olan tekstil işçisi Crystal Lee Sutton’ın gerçek yaşam öyküsüne dayanıyor.
Oscar ödüllü filmin konusu, bir tekstil fabrikasında çalışan ve iki yakasını bir araya getirmek için mücadele eden bekar bir anne olan Norma Rae’nin hikayesini işliyor. Rae, düşük ücretlerden, tehlikeli çalışma koşullarından ve iş güvencesinin olmamasından dolayı hayal kırıklığına uğradığında, işçileri sendikalaştırmak için Reuben adında bir sendika örgütçüsüyle güçlerini birleştirir.
Norma’nın sendikaya katılımı, onu susturmaya çalışmak için tehdit ve gözdağı kullanan fabrika yönetimiyle çatışmasına neden olur. Tehlikelere rağmen Norma sendikanın sesli bir savunucusu haline gelir ve işçi arkadaşlarına davaya katılmaları için ilham verir.
Film, işçi hakları, emek örgütlenmesi ve cinsiyet eşitsizliği temalarını irdeliyor. Sendikal örgütlenmenin zor ve tehlikeli işlerinin yanı sıra işçilerin haklarını savunmak için yapmaları gereken kişisel fedakârlıkları da anlatıyor. Film ayrıca, Norma’nın erkek egemen bir sektörde bir kadın olarak ayrımcılık ve tacizle karşı karşıya kalması nedeniyle toplumsal cinsiyet ve emeğin kesiştiği noktayı da vurguluyor.
Matewan:
John Sayles’in yönettiği 1987 yapımı “Matewan”, 20. yüzyılın başlarında Batı Virginia’daki bir kömür madeni kasabasında geçen tarihi bir dramdır. Film, Stone Mountain adlı kömür şirketinin dayattığı ağır çalışma koşulları ve düşük ücretlere karşı greve giden bir grup kömür madencisinin öyküsünü anlatıyor.
Olay örgüsü, grevdeki işçilerin yerine şirket tarafından getirilen ve aralarında “Few Clothes” adında siyahi bir madencinin de bulunduğu yeni bir grup madencinin gelişine odaklanıyor.
Grevci madenciler ile grevci işçileri sindirmek ve bastırmak için getirilen şirketin kiralık silahları arasında gerilim tırmanır. Çatışma sonunda şiddete dönüşür ve grevci madenciler ile şirketin silahlı adamları arasında doruk noktasına ulaşan bir savaş yaşanır.
Film, işçi hakları, ırksal gerilimler ve sosyal adalet mücadelesi temalarını işliyor. Kömür madenciliğinin zorlukları ve tehlikeleri ile grevdeki işçilerin haklarını savunmak için gösterdikleri cesaret ve kararlılık anlatılıyor. Aynı zamanda sendikaların işçilerin örgütlenmesi ve güçlendirilmesindeki rolünü ve sömürü ve baskıya karşı mücadelede dayanışmanın önemini irdeliyor.
Roger & Me:
1989 yapımı “Roger & Me” Michael Moore tarafından yönetilen ve General Motors’un Michigan’daki birkaç otomobil fabrikasını kapatma kararının ve bunun sonucunda kasabada yaşanan ekonomik gerilemenin etkilerini inceleyen bir belgeseldir.
Filmin adı, Moore’un belgesel boyunca fabrikaların kapatılması ve yerel halk üzerindeki etkilerini sormak için görüşmeye çalıştığı GM CEO’su Roger Smith’e atıfta bulunuyor. Ancak Moore’un tüm çabalarına rağmen Smith’le röportaj yapamaması, kamerayı Flint halkına çevirmesine ve onların hikayelerini anlatmasına neden olur.
Film, fabrikaların kapanmasının ardından işsizlik, yoksulluk ve evsizlikle karşı karşıya kalan Flint halkının mücadelesini belgeliyor. Film aynı zamanda şirketlerin ve yöneticilerinin işçi sınıfı toplulukları için yıkıcı sonuçlar doğurabilecek kararlar almadaki rolünü de vurguluyor.
“Roger & Me” 1980’lerin sonunda işçi sınıfı Amerikalıların karşı karşıya olduğu sorunlara dikkat çekilmesine yardımcı oldu. Film ayrıca Michael Moore’un Amerikan siyasetinde ve kültüründe önemli bir ses olarak yükselmesine katkıda bulunmuştur.
Erin Brockovich:
2000 yapımı “Erin Brockovich”, Steven Soderbergh tarafından yönetilen ve yerel su kaynaklarını kirletmekle suçlanan Kaliforniyalı bir enerji şirketine karşı mücadele eden Erin Brockovich adlı bir kadının gerçek hikayesine dayanan biyografik bir dramdır.
Filmin kahramanı Erin Brockovich, iki yakasını bir araya getirmek için mücadele eden bekâr bir annedir. Bir araba kazasından sonra avukat Ed Masry tarafından hukuk asistanı olarak işe alınır. Ücretsiz bir emlak davasını araştırırken, Pasifik Gaz ve Elektrik Şirketi’nin (PG&E) küçük bir Kaliforniya kasabasındaki su kaynağını zehirleyerek kasabada yaşayanların hastalanmasına ve hatta ölmesine neden olduğunu keşfeder.
Davayı takıntı haline getiren Erin, sokak zekâsını ve kararlılığını kullanarak kanıt toplar ve kasaba sakinlerini PG&E’ye karşı bir toplu dava açmaya ikna eder. Hem şirketin hem de kendi meslektaşlarının muhalefetiyle karşılaşmasına rağmen, Erin geri adım atmayı reddeder ve nihayetinde kasaba sakinleri için 333 milyon dolarlık bir anlaşmanın sağlanmasına yardımcı olur.
Filmin temaları arasında bireysel eylemin gücü, adalet için mücadele etmenin önemi ve kurumsal açgözlülük ve çevresel yıkımın sonuçları yer alıyor. Güçlü ve kararlı bir kadın kahramanı canlandırdığı için övgü toplayan film, eleştirel ve ticari bir başarı elde ederek birçok kez Oscar’a aday gösterildi ve başroldeki Julia Roberts’a En İyi Kadın Oyuncu ödülünü kazandırdı.
Sorry to Brother You:
2018 yapımı “Sorry to Bother You”, yönetmenliğini Boots Riley’nin yaptığı, Oakland, Kaliforniya’nın alternatif bir versiyonunda geçen bir kara komedi. Film, işinde başarılı olmak için sihirli bir anahtar keşfeden Afro-Amerikan bir tele-pazarlamacı olan Cassius Green’in hikâyesini anlatıyor.
Cassius şirketinde yükseldikçe kız arkadaşından, arkadaşlarından ve kendi ahlaki pusulasından giderek daha fazla kopar. Köle emeği kullanarak işçi sınıfını sömüren bir şirket komplosuna karışır ve başarısının ve uyumluluğun bedeliyle yüzleşmek zorunda kalır.
Filmin temaları, işçi sınıfı bireylerinin mücadelelerini, emeğin sömürülmesini ve kapitalizmin toplum üzerindeki etkisini araştırıyor. Ayrıca ırkçılık, sosyal eşitsizlik ve aktivizmin metalaştırılması konularına da değiniyor.
