Menşei korumalı ürün (PDO) mühürlü hellim üretimi için imalathanelerin yanında, hayvan hastalıkları ve hayvan yetiştiriciliği alanlarında da bazı şartlar yerine getirilmesi gerekiyor.
Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı ve Hellim Koordinasyon Kurulu üyesi Emirali Deveci, Gülgün Süt Ürünleri imalathanesine PDO sertifikası verilmesi ve hellimin Avrupa ülkelerine pazarlanabilmesi sürecinde gelinen aşamayla ilgili TAK’a açıklama yaptı.
Hellim ürünü Avrupa Birliği tarafından menşei korumalı ürün olarak tescil edildikten sonra, Kuzey Kıbrıs’tan Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında AB’ye hellim ihraç edilebilmesi için imalathane, hayvan hastalıkları ve hayvan bakımı konusunda yerine getirilmesi gereken koşullar bulunuyor.
"Gülgün Süt Ürünleri’nin tabii olduğu denetim, imalathane standartlarıyla ilgili... Tamamlanması gerekli 2 çalışma daha var"
Deveci, Gülgün Süt Ürünleri’nin tabii olduğu denetimin, imalathane standartlarıyla ilgili olduğunu, PDO sertifikalı ürün üretip ihraç edebilmek için tamamlanması gereken iki çalışmanın daha bulunduğuna dikkat çekti. Deveci bu çalışmaları 10 yıl önce başlattıklarını ifade etti.
"Hayvan işletmelerini hastalıklardan ari bir duruma getirmek"
Bir çalışmanın, hayvan işletmelerini hastalıklardan ari bir duruma getirmek olduğunu kaydeden Deveci, bu çalışmayı 2023’ün sonunda tamamlamayı hedeflediklerini kaydetti. Deveci “Bu sürecin en önemli adımı, hayvan işletmelerini hastalıklardan ari bir duruma getirmektir” dedi.
Hayvan işletmelerini hastalıklardan ari yapmak için 2015’den beri Avrupa Birliği kurumları ile birlikte çalıştıklarını ifade eden Deveci, 2017’de yüzde 1.5 olan hastalık oranının bugün yüzde 0,11’e (binde bire) düştüğünü kaydetti. Deveci, “Hastalıklardan ari işletmeler konusunda çok ciddi bir yere geldik” dedi.
Deveci, hayvan işletmelerinde hastalık oranını 2023’de sıfıra indirmeyi hedeflediklerini, işletmeler hastalıklardan ari duruma gelmeden Avrupa Birliği ülkelerine hellim ihracatında sorun yaşanacağını kaydetti.
Hayvan bakımı
Diğer bir ayağın da hayvan bakımı ile ilgili olduğunu belirten Deveci, 11 hayvan işletmesinin istenilen koşulları yerine getirdiğini, amaçlarının bu sayıyı arttırmak olduğunu söyledi.
Deveci, bu bölümde hayvanlara yedirilen yem, yatırıldığı yer ve verilen ilaçlar gibi koşulların incelendiğini, işletmelerin denetiminin yine (KKTC’de denetimleri yapmakla görevlendirilen bağımsız kuruluş) Bureau Veritas tarafından denetleneceğini kaydetti.
Sütün nakliyesinin de bir bacak olduğuna işaret eden Deveci, pilot çalışma olsun diye hastalıklardan ari ve hayvan bakım koşullarını yerine getiren işletmelerden alınan sütün, buzluklu araçlarla PDO sertifikası alan veya başvuran süt ürünü imalatçılarına taşınmakta olduğunu kaydetti.
Yapılan çalışmaların sadece Avrupa ülkelerine ihraç hedefiyle yapılmadığını, ülke insanının gıda güvenliği açısından daha sağlıklı ürünlere erişimi ve ülke ekonomisine katkısının da önemsendiğini kaydeden Deveci, PDO sürecinin bu çalışmalara ivme kazandırdığını söyledi.
Süt oranları
PDO’lu hellim belgesinde, küçükbaş süt oranının mevsimsel olarak değişik olduğunu, sütün az olduğu dönemlerde yüzde 10, çok olduğu dönemlerde yüzde 25, bu oranın da zaman içinde yüzde 51’e çıkarılmasının öngörüldüğünü, ancak söz konusu geçiş sürecinin ne olması gerektiği konusunda Avrupa Komisyonu ile Güney Kıbrıs’ın görüşlerinin farklı olduğunu söyledi.
Avrupa Komisyonu geçiş sürecinin 2014’te başladığını söylerken Güney Kıbrıs'ın bu sürecin 2021’de başlaması gerektiğini savunduğunu kaydeden Deveci, Güney Kıbrıs’ın küçükbaş süt oranının yüzde 51’e çıkartılması için ek zaman kazanmaya çalıştığını, Avrupa Komisyonunun dediği gibi geçiş süreci 2014’te başlamışsa koyun/keçi süt oranının 2024’te yüzde 51 olması gerektiğini ifade etti.
Karar alma mekanizmasında Kıbrıs Türk tarafı yok
Hellim üretimi ile ilgili değişiklik yapılacağında Kıbrıs Türk tarafının da görüşlerinin alınması gerektiğinin Avrupa Komisyonuna pek çok kez iletildiğini ancak küçük değişikliklerin, Güney Kıbrıs’ta tarımdan sorumlu bakanlık tarafından Kıbrıs Türk tarafının görüşleri alınmadan yapılmaya devem edildiğini kaydeden Deveci, hellimdeki kuru madde oranı için gidilen değişiklikte Kıbrıs Türk tarafının görüşünün alınmamasının bunun bir örneği olduğunu söyledi.
Küçükbaş süt üretimi
Avrupa ülkelerine ihracat başlayacağında küçükbaş süt üretiminin de arttırılabileceğini kaydeden Deveci, bugün hayvan işletmelerinde küçükbaşın et için üretildiğini dolayısıyla kuzuların uzun süre anneden emzirilmesine müsaade edildiğini ancak küçükbaş süte olan talebin artması durumunda kuzuların başka yöntemlerle beslenmesine gidileceğini, bu durumda da daha çok küçükbaş sütünün üretimde kullanılabileceğini anlattı.
Deveci, talep olması halinde mevcut küçükbaş hayvan sayısı ile kayda değer hellim üretimi yapılabileceğini söyledi.
Hedef kilosu 8 Euro bandında pazar bulunması
Emirali Deveci, PDO sertifikalı ürüne (tüccara satış fiyatı olarak) kilosu 8 Euro bandında pazar bulmayı hedeflediklerini, bunun iyi bir rakam olduğunu, bugün Arap ülkelerine 5-6 Dolar (4.5- 5.5 Euro) bandında hellim satıldığını söyledi.
İki imalatçının daha başvurusu var
Deveci, iki süt ürünü imalatçının daha Bureau Veritas’a denetleme için başvurusunun bulunduğunu da kaydetti.
