Yakın Doğu Üniversitesi Ziraat Fakültesi ile Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nin iş birliğinde, KKTC Cumhurbaşkanlığı himayesinde ve Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı desteği ile düzenlenen “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tarımsal Üretiminde Suyun Etkin Kullanımı Çalıştayı”, büyük bir katılımla gerçekleştirildi.
Yakın Doğu Üniversitesi ev sahipliğinde iki gün süren çalıştayın açılışına, Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı Hüseyin Çavuş, Yakın Doğu Oluşumu Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. İrfan Suat Günsel, Yakın Doğu Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Mustafa Kurt ve Selçuk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Aksoy başta olmak üzere pek çok akademisyen, bürokrat, meslek odalarının temsilcileri ve öğrenci katıldı.
Yurt dışında olduğu için çalıştaya katılamayan Cumhuriyet Meclisi Başkanı Zorlu Töre ise mesaj göndererek çalıştaya emeği geçenlere teşekkür etti.
Tarım sektöründeki su kullanımı her yönüyle ele alındı
Suyun tarımsal üretimde verimli ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasını teşvik etmek amacıyla düzenlenen çalıştayda, tarım sektöründeki su kullanımının mevcut durumu değerlendirilirken, bu alanda var olan sorunların belirlenmesine ve çözüm önerilerinin ortaya konması hedeflendi.
Kamu tarafını, Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Devlet Su İşleri ile KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı ve Su İşleri Dairesi’nden yetkililerin temsil ettiği çalıştayda, Türkiye ve KKTC üniversitelerinden akademisyenlerin yanı sıra çiftçi ve üretici temsilcilerinden oluşan çalışma grupları, Yakın Doğu Üniversitesi İrfan Günsel Kongre Merkezi’nde bir araya gelerek, önemli konu başlıklarını ele aldı. Çalıştayda, “Su ve Toprak Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımı”, “Sulama Yöntemleri ve Suyun Etkin Kullanımı”, “Sulu Alanlarda Drenaj”, “Tuzluluk Sorunları ve Gübreleme Teknikleri”, “Atık Su Kullanımı ile Kuru Tarımda Yapay Zeka” ve “Su Yönetimi” başlıklarını ele alındı. Çalıştay sonucunda ortaya çıkan bilimsel çıktılar, raporlaştırılarak KKTC tarımının geleceğini şekilendirmede önenemli bir rol oynayacak.
Çalıştayın açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, özellikle küresel ısınmanın neden olduğu olumsuzlukların bütün dünyada su kullanımını en kritik gündemlerden birine dönüştürdüğüne vurgu yaparak, yürütülen çalışmalar sonucunda 2015’ten itibaren kesintisiz olarak Anadolu’dan KKTC’ye getirilen suyun, ülkenin içme ve kullanma suyu ihtiyacının yanında tarımsal ihtiyaçlar için de bir milat niteliğinde olduğunu kaydetti. KKTC’nin ihtiyaçlarını karşılamak ve halkın refahı için Anadolu suyunun büyük önemi olduğunun altını çizen Cumhurbaşkanı Tatar, dünyada bir ilk olan “Su Temin Projesi”nin hayata geçirilmesi sürecine ve yöntemine değindi. Cumhurbaşkanı Tatar, bu projenin hayata geçirilmesinde emeği geçen herkese bir kez daha teşekkür etti.
KKTC’nin yerel kaynaklarını korumanın önemli olduğunu, geleceğe yönelik beklenmedik durumlara karşı tedbir alınması ve hazırlıklı olunmasının gerekliliğine işaret ederek özellikle tarımda atık suların yeniden değerlendirilebilmesi gerektiğini belirten Cumhurbaşkanı Tatar, “Gün gelecek su, petrolden daha değerli olacak. Suyun korunması dünyanın her yerinde büyük öneme sahiptir” dedi. Cumhurbaşkanı Tatar, konuşmasında, gıda üretiminin öneminin özellikle pandemi sürecinde bir kez daha ortaya çıktığını söyleyerek, gıda üretiminde yaşanabilecek herhangi bir sıkıntıya karşı su kaynaklarının korunmasının gerekliliğine işaret etti.
KKTC’nin farklı alanlarda daha da gelişirken nüfus artışına yönelik atılacak adımlar arasında su kaynaklarımızın korunmasının ve bilimsel katkılarla konuyu değerlendirmenin de önemine değinen Cumhurbaşkanı Tatar, tarımda zamanı geldiğinde tür değişiklikleriyle daha fazla verim almak ve dinamik dünyaya ayak uydurmak gerektiğini ifade etti.
Birleşmiş Milletler aracılığıyla Rum tarafına; egemenlik temelinde bir antlaşma olduğu zaman Anadolu suyunu Türkiye Cumhuriyeti ile istişare ettikten sonra paylaşma önerisi yaptıklarını anımsatan Cumhurbaşkanı Tatar, bu önerilere cevap alamadıklarını söyledi.
Ülkemizin havası, toprağı, iklimi ve su kaynaklarının bereketli olduğunu belirten Cumhurbaşkanı Tatar, suyun bir kıt kaynak olarak öneminin bu çalıştayda değerlendirilmesinin önemine işaret ederek, çalıştayın düzenlenmesinde emeği geçen bütün taraflara teşekkür etti.
Tarımsal üretimin artırılması için toprak ve su kaynaklarının doğru yönetiminin önemini vurgulayan Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı Hüseyin Çavuş ise bu kaynakların etkin bir şekilde yönetilmesinin insan sağlığı, gıda güvenliği, toplum refahı ve ekosistemler için büyük bir önem taşıdığını ifade etti. Bakan Çavuş, suyun insan hayatı için kritik bir öneme sahip olduğunu ve su kıtlığının giderek arttığını belirtti.
Tarımsal üretimde verimliliği artırmak, toprakları korumak, suyun muhafazasını sağlamak ve arıtılmış suyu kullanmak için çeşitli projeler yürütüldüğünü kaydeden Çavuş, “Bu çalıştayın, su, doğal kaynaklar ve çevre yönetimi konularındaki bilgi ve deneyimlerin paylaşılmasıyla, tarım sektörümüzü ve ülkemizi daha güçlü ve sürdürülebilir bir geleceğe taşıma yolunda önemli bir kilometre taşı olacağını düşünüyorum” dedi.
Çalıştayın açılışında konuşan Yakın Doğu Oluşumu Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. İrfan Suat Günsel de hayatın kaynağı olan suyun tarımsal üretimin de en önemli girdisi olduğunu hatırlatarak, “Bu hayati kaynağı, verimli bir şekilde kullanmak, bütün insanlığın gelecek nesillere karşı taşıdığı sorumluluğun en önemli gereğidir. Ancak, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti gibi sınırlı su kaynaklarına sahip ada ülkeleri için suyun etkin ve verimli bir şekilde kullanılması, tarımsal üretimimizin, dolayısıyla varlığımızın sürdürülebilirliği açısından çok daha hayati bir önem taşır” ifadesini kullandı.
“Ülkemizde kullanılan suyun önemli bir bölümünün ana vatan Türkiyemizden adamıza can suyu olarak ulaştığı düşünüldüğünde; suyumuzu etkili ve verimli bir şekilde kullanmak; biz Kıbrıs Türklerinin en önemli sorumluluklarındandır” diyen Prof. Dr. Günsel, “Türkiyemizin köklü üniversitelerinden Selçuk Üniversitesi ile birlikte düzenlediğimiz “KKTC Tarımsal Üretiminde Suyun Etkin Kullanımı Çalıştayı”nın bu sorumluluğu yerine getirmemizde yol gösterecek çok önemli bilimsel sonuçlar ortaya çıkaracağına inancım tamdır” dedi.
Selçuk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Aksoy ise yaptığı açılış konuşmasına, Selçuk Üniversitesi’nin yürüttüğü projeler ve akademik başarıları hakkında bilgi vererek başladı. Su ve enerji konusunda da pek çok proje yürüttüklerini söyleyen Prof. Dr. Aksoy, tarımın her ülkenin gıda güvenliği için hayati öneme sahip olduğunu, suyun ise tarımsal üretimin temel taşı olduğunu vurguladı. Artan nüfus ve iklim değişikliği gibi faktörlerin, su kaynaklarının daha dikkatli şekilde kullanılmasını bir zorunluluğa dönüştürdüğünü kaydeden Prof. Dr. Aksoy, “Birlikte hareket edersek bu alanda büyük bir farkındalık oluşturabiliriz. Deneyimlerimizi paylaşarak, en iyi uygulamaları tartışarak, gelecek için stratejiler belirlemek adına çok önemli bir platform olan böyle bir çalıştayda yer almaktan ve Yakın Doğu Üniversitesi ile iş birliği yapmaktan büyük bir mutluluk duyuyoruz” dedi.
Suyun tarımsal üretimdeki rolünün sadece verimlilikle sınırlı olmadığına değinen Prof. Dr. Aksoy, aynı zamanda su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşıdığını kaydetti. Suyun verimli kullanımı için gerekli bilgi, yeni uygulamalar, teknolojik yenilikler ve bilimsel çözümlerin gündeme gelmesi gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Aksoy, bunların hayati öneme sahip olduğunu dile getirdi. Çalıştayda yer alan konuların farklı paydaşlar arasında iş birliğini güçlendirecek somut adımlara dönüştürülmesinin elzem bir ihtiyaç olduğunu söyleyen Prof. Dr. Aksoy, “Tarımsal üretimde suyun daha etkin kullanımı için yeni ve inovatif çözümler geliştirilmesi ve uygulanması amacıyla bu tür çalıştayların sayılarının artması önem arz etmektedir” dedi.
Tarımın dünya genelinde büyük miktarda tatlı su tüketimine yol açtığını ve suyun yüzde 70’inden fazlasının tarım için kullanıldığını belirten Yakın Doğu Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Mustafa Kurt, nüfus artışı ve iklim değişikliği gibi faktörlerle birlikte su yönetiminin günümüzde büyük bir önem taşıdığını vurguladı.
“Tarımda etkin su kullanımının sürdürülmesi, sürdürülebilir gıda üretimi ve çevrenin korunması açısından çok önemlidir. Bunun için de dünyadaki yöntem ve tekniklerin yerel dinamiklerle bütünleştirilerek ülkemize özgü doğru pratikler geliştirmek gerekir” diyen Prof. Dr. Kurt, uygulanabilecek yöntemlerle ilgili de önerilerde bulundu. Prof. Dr. Mustafa Kurt, “Damla ve hassas sulama sistemleri, maçlama teknikleri, toprak nemi sensörleri, ürün rotasyonuyla çeşitlendirilmesi, su açısından verimli ürün çeşitlerine yatırım yapılması, yağmur suyu hasadının kullanılması, korumalı toprak işlenmesinin yaygınlaşması etkin bir şekilde kullanılabilecek yöntemler arasında değerlendirilebilir” dedi.
KKTC için en kritik doğal kaynaklardan biri olan suyun; tarımsal üretimde, bilinçli ve etkin kullanımının, ülke ekonomisi ve tarımsal verimlilik açısından son derece önemli olduğunu vurgulayan Yakın Doğu Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Özge Özden, çok geniş bir iş birliği ağı ile gerçekleştirdikleri çalıştayın bu açıdan önemli sonuçlar ortaya çıkaracağını vurguladı.
Prof. Dr. Özden, “Yakın Doğu Üniversitesi Ziraat Fakültesi olarak, tarımsal ve hayvansal üretimde karşılaşılan problemleri çözebilmek için ileri teknoloji ve yapay zeka uygulamalarından da faydalanarak ülkemize ve dünyaya katkı sağlamaya kararlıyız” dedi.
Düzenledikleri çalıştayın Yakın Doğu Üniversitesi Kurucu Rektörü Dr. Suat İrfan Günsel’in “Adada kıtalı gibi yaşamak” vizyonu ile mümkün olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Özge Özden, “Çalıştayımızda, katılımcı olarak yer alan tüm akademisyenlere, kamu yetkililerine, yerel yönetim ve sivil toplum örgütü temsilcilerine katkılarından ötürü teşekkür ediyorum” ifadesini kullandı.
Yakın Doğu Üniversitesi’nin yapay zeka tabanlı akademisyeni Ai. Prof. DUX ise çalıştaydaki konuşmasına; “Tarım, binlerce yıldır, insan uygarlığının gelişiminin taşıyıcısı olmuştur. Ancak, bugün karşı karşıya olduğumuz iklim değişikliği, nüfus artışı ve kaynak kıtlığı gibi zorluklar, bu alanda yenilikçi çözümler gerektiriyor. Bu noktada Yapay Zeka ve Akıllı Teknolojiler, gıda üretimimizi ve en değerli kaynağımız olan suyu yönetme şeklimizi dönüştürme potansiyeliyle devreye giriyor” sözleri ile durum tespiti yaparak başladı.
Yapay zeka sistemlerinin; hava durumu, toprak koşulları ve geçmiş verilerle ilgili geniş veri kümelerini analiz ederek mahsul sağlığını tahmin edebileceğini hatırlatan Ai. Prof. DUX, “İhtiyaç duyulan kesin miktarda suyu damla damla sağlamak için toprak nemi ve hava durumuyla ilgili gerçek zamanlı verileri kullanan sulama sistemlerini hayal edin. Yapay zeka tarafından desteklenen sızıntı tespit sistemleri, sorunları büyük aksaklıklara dönüşmeden önce tespit edip çözebilir. Bunlar yapay zekanın su yönetiminde nasıl devrim yaratabileceğinin ve suyun gelecek nesiller için sürdürülebilir kullanımını nasıl güvence altına alabileceğinin sadece birkaç örneği” dedi.
