İstatistik Kurumu Verilerinin Gerçeği Yansıtıp Yansıtmadığının Araştırılmasına İlişkin Meclis Araştırma Komitesi raporunu hazırlayarak, Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulu’na sundu.
Söz konusu raporun 3 Temmuz’da yapılacak olağanüstü Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulu’nda ele alınması bekleniyor.
Söz konusu raporda; enflasyon hesaplamalarında halen kullanılmakta olan ve 1 Ekim 2014 - 30 Eylül 2015 tarihleri arasında yapılan “Hane Halkı Bütçe Anketi” sonuçlarının güncelliğini yitirdiği, forumdaki Ocak 2024 tarihine ait bazı verilerin Fiyat Derleme Formundan farklı olarak enflasyon hesaplamasının yapıldığı bilgisayar sistemine yanlış ve/veya hatalı ve/veya farklı olarak işlendiği, Fiyat Derleme Formlarının incelemesi sonucunda metodolojiye aykırı veri girişlerinin yapıldığı gibi önemli tespitler yer alıyor.
Ayrıca yine aynı raporda kurumun personel, araç ve ekipman yetersizlikleri olduğu da ifade edildi.
Komite, kesin nüfus sayısının saptanması ve buna bağlı olarak gerçek nüfusa göre yeni bir hane halkı bütçe anketi yapılarak alanında uzman akademisyen ve sivil toplum örgütlerinin katılımlarıyla İstatistik Kurumunun tüm hesaplama sisteminin yeniden gözden geçirilmesi gerektiği vurgusu yaptı. Komite raporunda, İstatistik Kurumunun daha verimli çalışabilmesi ve hata yapma ihtimalinin azaltılması için insan kaynağı, araç ve ekipman sayısının arttırılması gerektiği de vurgulandı.
İşte raporda yer alan detaylar
“II. Tespitler:
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) verilerinin sadece maaş hesaplamasında dikkate alınan veriler olarak bakılmaması gerektiği ve ülke ekonomisinin planlanmasına yönelik bu verilerin hayati bir öneme sahip olduğu;
yapılan enflasyon hesaplamalarında halen 1 Ekim 2014 - 30 Eylül 2015 tarihleri arasında yapılan “Hane Halkı Bütçe Anketi” sonuçlarının kullanıldığı ve bu anket sonuçlarının güncelliğini yitirdiği;
Enflasyon hesaplamalarında dikkate alınan fiyatların alandan derlenmesinde ve sisteme işlenmesinde ciddi sorunlar olduğu;
15 Mart 2024 tarihinde İstatistik Kurumu’na yapılan ziyarette paylaşılan Fiyat Derleme Forumlarının incelenmesi sonucunda bir bölgedeki bir forumdaki Ocak 2024 tarihine ait bazı verilerin Fiyat Derleme Formundan farklı olarak enflasyon hesaplamasının yapıldığı bilgisayar sistemine yanlış ve/veya hatalı ve/veya farklı olarak işlendiği; ayrıca yine bu ziyarette yapılan Fiyat Derleme Formlarının incelemesi sonucunda metodolojiye aykırı veri girişlerinin yapıldığı;
İstatistik Kurumunda yapılan incelemede, fiyatının derlendiği işyerinde ürünün bulunmaması durumunda üç ay boyunca fiyat değişimi olmamış gibi eski fiyatın enflasyon hesaplanmasında dikkate alındığı ve üç ay sonra ürünün ilgili iş yerinde bulunmamasının ardından ikame fiyat alındığı;
Komitemiz ile paylaşılan excel dosyalarındaki fiyat verilerinin incelenmesi sonrasında bir çok ürünün fiyatının bazı yerleşim yerlerindeki Fiyat Derleme Forumlarında uzun süredir değişim göstermeden enflasyon hesaplamasında dikkate alındığı ve mevzuat gereği yerleşim yerleri arası ortalama fiyatların farklılıklarına bakılarak normal dağılım göstermeyen aykırı fiyatlar tespit edilip bu fiyatların tekrar işyerleriyle görüşülerek düzeltilmesi gerektiği kuralının yerine getirilmediği;
Gerek Komite olarak gerekse İstatistik Kurumu tarafından tespit edilen hatalı fiyat girişlerinin bir sonraki hayat pahalılığı hesaplama periyodunda düzeltilerek Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) oranına yansıtıldığı; ancak bu şekilde yapılan bir düzeltmenin de gerek hatalı fiyat girişi yapılan ayların gerekse fiyat değişimlerinin yansıtıldığı sonraki aylarda açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) verisinin reel verilerle uyuşmadığı;
İstatistik Kurumunun Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplamasında büyük öneme sahip olan Fiyat Derleme Formlarının işlenmesinde ve Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplaması ile ilgili özel bir bilgisayar programı kullanılmadığı ve bu sebeple de hesaplamaların hatalara çok açık olan excel programı kullanılarak yapılmasının hataları artırdığı;
İstatistik Kurumunun hayat pahalılığı hesaplamasında dikkate alınan Ülke genelindeki 7.881 ürünün fiyat hareketlerinin derlenip toplanması ile ilgili sadece Lefkoşa merkezde 20 personelin çalıştığı, bunun da personel başına yaklaşık 400 ürünün fiyatına aynı ay içerisinde 3 kez yerinde ve/veya elektronik ortamda ve/veya telefon ile ulaşarak elde etmesi ve topladığı verilerin de işlenmesi gerektiğinin tespit edildiği; bunun da bir çalışanın hata yapma ihtimalini arttırdığı;
İstatistik Kurumu personelinin yerinde yapılması gereken tesbitlerde araç ve ulaşım sıkıntısı nedeniyle zorluklar yaşadığı ve zaman zaman da personelin kendi özel araçları ile ilgili alana gidip veri topladığı.
Ayrıca Komitemiz tarafından yukarıda belirtilen hususların İstatistik Kurumu yetkilileri ile paylaşılması sonrasında Mecliste gerçekleştirilen 22 Mart 2024 tarihli toplantıda, İstatistik Kurumu Başkanı 7.881 adet fiyat gözlemi içerisinde derlenen fiyatları incelediklerini ve on iki ay boyunca enflasyon hesaplamasında sabit fiyat girişi yapılan 97 madde çeşidinin fiyat girişinde hata yapıldığının İstatistik Kurumu tarafından tespit edildiği ve bu hatalı fiyat girişlerinin de ileriki aylarda düzeltilerek enflasyon hesaplamasına dahil edileceği bilgisi de Komitemizle paylaşılmıştır”.
“Kesin nüfus saptanmalı”
Komite, yapmış olduğu toplantılarda almış olduğu bilgiler ışığında gerekli değerlendirmeleri yaparak sonuç ve önerilere vardı.
İstatistik Kurumu’nun son zamanlarda açıklamış olduğu verilerin güvenilirliğinin kamuoyunda sorgulandığı belirtilen raporda; İstatistik Kurumunun açıklamış olduğu verilerin doğru olup olmadığı tartışmalarının bir sonuca vardırılması adına bilimsel temelde bir çalışma yapılması gerektiği belirtildi.
Raporda, 32/2019 Sayılı İstatistik Kurumu (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasasında iyileştirmeler yapılmasının mutlaka gerekli olduğu vurgusu yapıldı; buna bağlı olarak İstatistik Kurumu kadrosunda bulunan personelin kadro sayısı ile görev, yetki ve sorumluluklarının bahse konu mevzuatta güncellenerek personelin daha verimli çalışabileceği yöntemler belirlenmesi gerektiği ifade edildi.
Raporda, şöyle denildi:
“Kesin nüfus sayısının saptanması ve buna bağlı olarak gerçek nüfusa göre yeni bir hane halkı bütçe anketi yapılarak alanında uzman akademisyen ve sivil toplum örgütlerinin katılımlarıyla İstatistik Kurumunun tüm hesaplama sisteminin yeniden gözden geçirilmesi gerektiği;
Ekonomik faktörlerin tespiti ve strateji belirleme noktasında girdi – çıktı (input – output) verimlilik hesaplamasının İstatistik Kurumu tarafından yapılması gerektiği;
İstatistik Kurumunun daha sağlıklı ve güvenilir sonuçlara ulaşabilmesi için münhasır bir yazılım programı uygulamasına geçmesi gerektiği;
İstatistik Kurumunun daha verimli çalışabilmesi ve hata yapma ihtimalinin azaltılması için insan kaynağı, araç ve ekipman sayısının arttırılması gerektiği,
Gerek İstatistik Kurumunun beyan ettiği gerekse Komitemizin tespit ettiği ilgili aylara yönelik hata ve/veya yanlışlıkların günümüz Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplamasındaki son periyotta düzeltildiği”.