Kuzey Kıbrıs Kaplumbağaları Koruma Derneği (SPOT) Yönetim Kurulu Üyesi ve araştırmacı Dr. Robin Snape, SPOT’un kurucularından Celia Moorley-Bell için anma mesajı yayımladı.
SPOT’un temelini atanlardan ve uluslararası alanda duyumlasını sağlayanlardan biri olan Celia Moorley-Bell’in deniz kaplumbağaları ve SPOT için verdiği mücadeleyi anlatan Dr. Robin Snape, şuan da yerel yetkililerin deniz kaplumbağalarını koruma ve sürdürülebilir turizmi teşvik etme hareketi yerine, kritik yuvalama alanlarına duyarsız davranmalarını eleştirdi.
Dr.Robin Snape’in yazısının tamamı şöyle:
“Kıbrıslı Türkler deniz kaplumbağası amblemini kimlik ve pasaportlarında taşıyorlar.
Deniz kaplumbağalarını, Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın, turistleri sahillerimize çekmek için Londra otobüslerinde ve metro istasyonlarında kullandıklarını görüyoruz.
Deniz kaplumbağası, engellerle dolu bir yerde başarı hikâyesi haline geldi ve ekonomimizi destekleyen turizm endüstrisi için bir katalizör oldu.
Bu ulusal gurur kaynağının yolunu açan bir kişi, maalesef Temmuz ayında 92 yaşında vefat eden Celia Moorley-Bell'di.
1930'ların başında doğan Celia, Dışişleri, İngiliz Milletler Topluluğu Ofisi’nden (şimdi Dışişleri, Milletler Topluluğu ve Kalkınma Ofisi) erken emekli oldu ve bu, onu Kıbrıs'taki Zeytinlik'e yerleşmeye yönlendirdi; burada emekli bir Britanya subayı olan eşi Yüzbaşı Ian Bell ile tanıştı. Çift, Doğanköy'de bir ev inşa etti, kurtarılan köpeklerle kendilerini çevreledi ve sanat, kültür, yaban hayatı, seyahat ve sosyal sorumluluk gibi ilgi alanlarına yöneldiler.
1983 yılında, Alagadi sakini, Girne'deki Old Grapevine restoranının sahibi ve o dönemin Kıbrıs Türk Özgürlük Savaşçıları Derneği başkanı Kutlay Keço, Celia'nın çömlekçiliğine ilgi gösterdi. İkisi arkadaş oldu ve deniz kaplumbağalarına olan ortak ilgilerini tartışmaya başladılar. 1985 yılına gelindiğinde, Celia ve Ian, deniz kaplumbağalarının yuvalama plajlarını haritalamak için eski İngiliz ordusu haritalarını kullanmaya başlamışlardı. Bir Renault'ta kamp yaparak kıyı boyunca seyahat edip izleri saydılar. Bell'lerin coşkusunu ve enerjisini fark eden Keço, destek sağlamaya başladı. Yerel bağlantıları ve deneyiminden yararlanarak, bu üçlü SPOT'un temelini gayri resmi bir organizasyon olarak attı.
Önlerinde zorlu bir görev vardı. Çabalarının tek başına yeterli olmadığını ve yerel hükümetin kapasitesinin düşük olduğunu fark eden grup, 6 yıl boyunca uluslararası destek arayışında bulundu ve yerel bir çevre koruma departmanının kurulması için görüşmeler yaptılar. Ekip, Doğu Akdeniz'de deniz kaplumbağası doğal ortamlarını belirlemek için ilk bölgesel projelere önemli bir katkı sağladı. 1980'lerin sonlarına gelindiğinde, adanın güneyinde benzer çalışmalar başlatılmasıyla, deniz kaplumbağası topluluğu Kıbrıs'ın potansiyel önemini fark etmeye başladı ve adanın kuzeyi haritada sağlam bir şekilde yer aldı.
Başarı, 1991 yılında kendini göstermeye başladı. Nihayet, Britanya Lordlar Kamarası'ndan bir üye SPOT'u Glasgow Üniversitesi ile buluşturdu ve 15 Aralık 1991'de SPOT, ertesi yaz 18 İngiliz öğrencinin çalışmalarını desteklemek için Ercan Havalimanı'na geleceğini bildiren bir mektup aldı.
Ardından, fon toplama, bir merkez oluşturma, araç temini, izinlerin düzenlenmesi ve her yıl 100'den fazla öğrencinin refah ihtiyaçlarını destekleme görevi geldi. Şimdi bunların tümü, Profesörler Annette Boderick ve Brendan Godley'nin denetiminde, Exeter Üniversitesi'ndeki sağlam bir Birleşik Krallık araştırma üssü ile iş birliği içinde, iyi kurulmuş Lefkoşa merkez ofisi tarafından yürütülmektedir. Annette Boderick ve Brendan Godley, 1992'deki ilk 18 öğrenci arasında yer almışlardı.
Celia ve Ian, bir karavanla Fransa'ya yolculuklar yapmaya başladılar ve aşık oldukları bu ülkeyi 2005 yılında evleri yapmaya karar verdiler. Ancak taşındıktan kısa bir süre sonra, Nisan 2006'da Ian ne yazık ki vefat etti ve Celia, İngiliz askerlerinin aileleri için kurulmuş olan Wimbledon, Londra'daki Royal Homes'a taşındı. Celia, 2012 yılında tekrar Kıbrıs'ı ziyaret etti ve Grapevine'deki arkadaşlarıyla birlikte SPOT'un çabalarının 20. yıl dönümünü kutladı. Celia, yaşamının son yılını Güney Galler'deki Porthcawl'da bir huzurevinde geçirdi ve geçen ay vefat etti.
Celia, 2004 yılında SPOT'tan emekli olduğunda, sosyal medyanın olmadığı günlerde SPOT'un haber bülteni olan Turtle News için bir köşe yazısı yazdı. Başarılarını mütevazı bir şekilde özetleyerek şöyle dedi:
‘‘Bir proje başlatmak istiyorsanız, hakkında hiçbir şey bilmemek iyidir - aksi takdirde engelleri görür, mantıklı davranır ve başlamazsınız. İlk başta, yetkililer genç insanların (özellikle kadınların) geceleri sahilde yürüyüp kaplumbağaları izlemesini biraz olasılık dışı buldular. Onların Karpaz'da itfaiyecilerle birlikte olabileceği fikrini de garip bulduk. Ama gerçekten, bir kez tutunduğunuzda, yüksek ve alçak yerlerdeki arkadaşlar sizi yönlendirdi - burada bir Dışişleri Bakanı, orada bir jip şoförü - ve proje şekillenmeye başladı. Önemi ortaya çıkınca, Veterinerlik Dairesi Çevre Dairesine bir Veteriner tahsis etti. Bu, Kıbrıslıların kaplumbağaları kendilerinin korumaya başlaması umutlarımızdaki ilk adımdı."
Kuzey Kıbrıs'tan emekli olup Fransa'ya taşınma kararını neden verdiğiyle ilgili olarak Celia şöyle dedi:
‘‘Yani, başardıklarımızı ve daha önce belirlenen yolları takip ederek mi emekli oluyorum? Maalesef hayır, tam tersi. Şu anda elde edilenlerin kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olduğumuzu düşünüyorum. Kuzey Kıbrıs alarm verici bir hızda inşa ediliyor. İç bölgelerdeki yeşillikler yerle bir ediliyor, betonla değiştiriliyor. Yeni kıyı yolu (Alagadi ile Kaplıca arasında inşa edilen yeni otoyola atıfta bulunarak) zaten yuvalama plajlarına yaklaşıyor. Tamamlandığında, konaklama engelleri hızla takip edecektir. Dünya genelinde deniz çayırı meraları atık su kirliliği nedeniyle azalıyor... bizimkiler de aynı şekilde mi yok olacak? Yapılması gereken çok fazla koruma çalışması var. Şu anda yerel enerjinin çoğu seçimlere yönlendirilmiş durumda. Kuzey'in çevresel geleceği konusunda endişeli birkaç cesur ve düşünceli insan var. Değerli bir şey başarmak için gereken ateşe sahip olmadığımı biliyorum. Bu yüzden bu alanı bu ateşe sahip olanlara bırakıyorum. Onlara başarılar diliyorum ve 80'lerde Alagadi'de yapılan tesadüfi bir gece yürüyüşünden çıkanları gurur ve memnuniyetle anıyorum. Celia Moorley-Bell."
Yirmi yıl sonra, Celia’nın kapanış sözleri, düşündürüp duraksamamıza neden olan bir anlam taşıyor. Gerçekten de, gelişim hala hızla devam ediyor ve onun kurmasına yardımcı olduğu Özel Koruma Alanları'nda bile düzenlenmemiş gelişmeler sızmış durumda. Endüstri odaklı çevresel sorumluluk henüz gelişmedi ve kurduğu yetkililer her zaman etkili olamadı. Mağusa Körfezi'ndeki yuvalama plajları, Arkin, Kaya Artemis, Caesar Resort gibi tesislerin ışık kirliliği ve şezlonglarından ağır şekilde etkilenmiş durumda. Yerel yetkililerin aralarında deniz kaplumbağalarını koruma ve sürdürülebilir turizmi teşvik etme hareketi yerine, belediyeler Güzelyalı, Kaplıca ve İskele gibi kritik yuvalama alanlarının duyarsız kullanımını tanıtmaya devam etti.
Ancak her şey kaybedilmiş değil; kaplumbağalar daha fazla sayıda yuvalıyor, Alagadi gibi korunan bölgeler iyi bir şekilde yönetiliyor ve yetkililer birçok kritik bölgede gelişimi kısıtlama sözlerini tuttular. Kaplumbağaları ve diğer türleri koruma konusunda çok şey öğrendik ve bu bilgiyi koruma çalışmalarını çeşitlendirmek, önceliklendirmek ve genişletmek için kullandık, özellikle balıkçılık alanında. SPOT’a ek olarak, deniz kaplumbağalarına odaklanan ve rehabilitasyon çalışmalarını da kapsayan birkaç sivil toplum kuruluşu kuruldu. Birlikte, koruma için sesimiz şimdi çok daha güçlü ve gelecekte Celia'nın mirasını sürdürme umudu hala var.”
