Uluslararası Şeffaflık Örgütü kriterlerine göre hazırlanan “Kuzey Kıbrıs’ta Yolsuzluk Algısı 2023 Raporu” yayınlandı.
Rapor, 324 iş insanıyla yapılan anketlerden elde edilen verilere göre hazırlandı.
Prof. Dr. Sertaç Sonan ve Prof. Dr. Ömer Gökçekuş tarafından hazırlanan rapora göre Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) yolsuzluk algısında, 2022 yılında olduğu gibi 2023 yılında da 180 ülke arasında 140’ıncı sırada yer aldı.
“Telefon görüşmesi” ve “online” olarak iki farklı metotta hazırlanan ankete Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO), Kıbrıs Türk Sanayi Odası (KTSO), Kıbrıs Türk İnşaat Müteahhitleri Birliği (KTİMB), Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası (KTEZO) ve Kıbrıs Türk Otelciler Birliği’ne (KITOB) kayıtlı firmalarda yönetici pozisyonunda olan 324 kişi katıldı.
KKTC’de “rüşvet ve yolsuzluk” çok yaygın
Raporda, KKTC’de yolsuzluğun çok yaygın ve çok ciddi bir sorun olduğuna dikkat çekildi.
Ankete katılan iş insanlarının yüzde 73’ü KKTC’de rüşvet ve yolsuzluğun ‘çok yaygın’ olduğunu düşünürken yüzde 80’i de yolsuzluğun ‘çok ciddi bir sorun’ olduğu kanaatinde…
Rapora göre, KKTC’de yapılan yolsuzluklar bir önceki yıla göre arttı. 2022’deki oran yüzde 54’tü
Raporda, her üç iş insanından ikisinin bu şekilde düşündüğü, yolsuzluğun 2023 yılında azaldığını düşünenlerin oranının sadece yüzde 3 olduğu belirtildi.
Raporda, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yolsuzluğun en fazla kamu ihaleleri ile izin/lisans işlemlerinde gerçekleştiğine dikkat çekiliyor.
Katılımcılara göre, “rüşvet ya da el altından fazladan ödeme yapmanın” en yaygın olduğu üç işlem olarak sıralandı.
Katılımcıların yüzde 59’u kamu ihaleleri ve izin/lisans işlemlerinde rüşvetin çok yaygın olduğunu düşünürken bunu yüzde 58 ile tapu işlemleri; kamuya ait arazi ve binaların tahsisi ve kiralanması takip ediyor.
Kuzey Kıbrıs’ta Yolsuzluk Algısı 2023 Raporu’na göre rüşvetin en az olduğu alan yüzde 33 ile yargı kararlarını etkilemek…
Yargı kararlarını etkilemekten sonra en az rüşvet sırasıyla yüzde 44’le devletten elektrik, su ve telefon gibi hizmetleri alırken; yüzde 47’yle de yerel yönetim hizmetleri alırken veriliyor.
Yolsuzluk algısı raporunda en dikkat çekici nokta, iş insanlarının çeşitli gerekçelerle işlerini yapabilmek için yetkililere rüşvet vermesi oldu.
Rapora göre KKTC’de her dört iş insanından biri rüşvet verdi.
Ankete katılanlar, “son bir yıl içerisinde sizin ya da çevrenizdekilerden birinin bir yetkiliye rüşvet ya da hediye vermesi ya da bir iyilik yapması gerekti mi?’ sorusuna da yanıt verdi.
Anket sonucuna göre katılımcıların yüzde 25’i bu soruya “Evet” cevabını verdi. Yanıt vermeyenlerin oranı ise yüzde 14 olarak gösterildi.
Buna gösterilen en yaygın üç gerekçe ise sırasıyla yüzde 43’le işleri hızlandırmak; yüzde 26’yla işleri tamamlayabilmek ve yüzde 17’yle daha iyi muamele görmek oldu.
Kamu kaynakları siyasetçiler ve üst düzey memurlarca istismar ediliyor
Raporda, kamu kaynaklarının siyasetçiler ve üst düzey memurlar tarafından istismar edildiğine de değinildi.
Ankete katılanların yüzde 62’si kamu kaynaklarının “yolsuzluktan” dolayı özel şirketlere, bireylere ve gruplara aktarılmasının ‘çok yaygın’ olduğunu düşünürken bunun hiç olmadığını düşünenlerin oranı ise sadece yüzde 6…
Katılımcılar, hükümet üyeleri ve onların atadıkları kişilerin yolsuzluğa en fazla karışan iki grup olduğunu düşünüyor.
Kabine üyeleri arasında rüşvet çok yaygın
Katılıcıların yüzde 58’i “kabine üyeleri arasında yolsuzluk çok yaygın” derken bunu yüzde 54’le üst kademelerdeki memurlar takip ediyor.
Ankete katılanlar tarafından yolsuzluğa en az karıştığı düşünülen meslek gruplarında ise polisler, savcılar ve hakimler yer alıyor.
Katılımcıların yüzde 27’si polisler arasında yolsuzluğun ‘çok yaygın’ olduğu düşüncesine sahipken, savcılar için bu oran yüzde 26 ve hakimler için de yüzde 22 olarak gösterildi.
Yolsuzluğu caydırması beklenenler başarılı değil
İş insanlarıyla yapılan ankette, ‘yolsuzluk ve usulsüzlüklerle mücadele etmesi ya da bunları ifşa etmesi gereken kurumlar sizce bu işte ne kadar başarılıdır/etkilidir?’ sorusu soruldu. Bu soruya verilen yanıtlara göre ülkede yolsuzluğu caydırması beklenenler başarılı değil…
Katılımcılar arasında bir kurumu ‘son derece başarılı/etkili bulanların’ oranı çok düşük.
Katılımcılar meclisi ve hükümeti başarılı bulmuyor
Katılımcıların yüzde 22’si tarafından en başarılı bulunan kurum polis teşkilatı… Polis teşkilatını yüzde 21’le mahkemeler ve Başsavcılık takip ediyor.
Sıralamanın en sonunda ise katılımcıların yüzde 59’unun “hiç başarılı bulmadığı” Cumhuriyet Meclisi yer aldı.
Ayrıca hükümeti ‘çok başarısız’ bulduğunu ifade edenlerin oranı ise yüzde 57 olarak belirtildi.
Yolsuzluk algısı raporunda hükümetin, kara parayla mücadelede sınıfta kaldığı belirtildi.
Anket kapsamında iş insanlarına bu yıl ilk kez ‘kara para’ konusunda sorular yöneltildi. Katılımcıların yüzde 53’üne göre, KKTC’de kara para aklamaya yönelik faaliyetlerin sıklıkla karşılaşılan bir durum.
Buna ek olarak, kara parayla mücadele konusunda hükümeti hiç başarılı bulmayanların oranı yüze 69’a ulaştı.
Seçimlerde maddi menfaat vaadi yaygın
Ülkemizdeki seçimlerde maddi menfaat vaat edilmesinin yaygın olduğu belirtiliyor.
Rapora göre ankete katılan iş insanlarının yüzde 58’i “seçmenlere belirli bir şekilde oy kullanmaları için para ödenmesi ya da özel bir menfaat vaat edilmesinin” sıklıkla gerçekleştiğini düşünüyor.
Katılımcıların yüzde 38’i ise seçmenlerin belli bir şekilde oy kullanmamaları durumunda “cezalandırılmakla” tehdit edilmesinin sıklıkla gerçekleştiğine inanıyor.
İş dünyasında siyaset ilişkisi son derece sıkıntılı
Raporda dikkat çekici bir diğer unsur da iş dünyası ile siyaset ilişkisi…
İş insanlarının yüzde 55’i “büyük şirketlerin vergilerini ödemekten kaçınmasının” sıklıkla karşılaşılan bir durum olduğunu ifade etti.
Benzer şekilde katılımcıların yüzde 55’i, KKTC Hükümeti’nin “büyük ölçüde, sadece kendi çıkarını düşünen, birkaç büyük çıkar grubu tarafından yönetildiğini” söyleyenler arasında…
Tüm bunlar dikkate alındığında iş dünyası ile siyaset ilişkisinin son derece sıkıntılı olduğu göze çarpıyor.
Yolsuzluğa karışan yetkililerden hesap sorulmuyor
Ülkemizde yolsuzluğa karışan yetkililerden hesap sorulmadığına inanılıyor.
Ankete katılan iş insanlarının yüzde 38’i yolsuzluğa karışan yetkililerin cezalandırılmadığını söylerken, yüzde 26’lık bir kesim bunun çok seyrek karşılaşılan bir durum olduğunu dile getirdi.
Katılımcıların sadece yüzde 12’si yolsuzluğa adı karışan yetkililerden “sıklıkla ya da çok sık hesap sorulduğunu” belirtti.
Yolsuzluğa karşı toleransta artış var
Yolsuzluk algısı raporunda, ülkede yolsuzluğa karşı toleransta artış yaşandığına da dikkat çekildi.
2022 yılında “işleri hızlandırmak için kamu kurumlarında çalışanlarla olan kişisel ilişki ve bağlantıların kullanılması kabul edilebilir bir şeydir” ifadesine katıldığını söyleyenlerin oranı yüzde 5 iken 2023 yılında bu oranın yüzde 17’ye çıktığı göze çarpıyor.
Ayrıca “iyi hizmet verdiği sürece, hükümetin yolsuzluğa bulaşması kabul edilebilir bir şeydir” ifadesine katıldığını söyleyenlerin oranı ise yüzde 3’ten yüzde 9’a yükseldi.
Rüşvet iş yapmanın önünde çok büyük bir engel
Ankete katılan iş insanlarının yüzde 68’i yolsuzluğun iş yapmanın önünde “çok büyük bir engel” olduğunu düşünüyor.
Raporda, bunun bir engel olmadığını söyleyenlerin oranı ise yüzde 7 olduğu görülüyor.