KKTC’de okullarda çevre bilinci ve sürdürülebilir kalkınma eğitimi vermek amacıyla uygulanan bir program olan “Yeşil Okullar Projesi”, okullarda hem öğrenciler hem de öğretmenler tarafından benimsendi. Yeşil Okullar, artan katılımcı okul sayısıyla yayılıyor.
Eylül 2022’de, Kıbrıs Türk Girişimci Kadınlar Derneği (GİKAD), Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Uluslararası Final Üniversitesi (UFÜ) Çevre Araştırmaları Merkezi tarafından imzalanan protokolle yürürlüğe giren Yeşil Okullar Projesi, çevreye duyarlı ve saygılı nesiller yetiştirmeyi; öğrencilerin doğayla bağ kurmasını hedefliyor.
25 okulda uygulanan Yeşil Okullar Projesi’nin şu anda 51 okulda 50 binin üzerinde öğrenciye ulaştığı belirtiliyor. Proje, İlköğretim Dairesi Müdürlüğüne bağlı biri özel eğitim, dördü anaokulu ve 13’ü ilkokul; Genel Ortaöğretim Dairesi Müdürlüğüne bağlı sekiz ortaokul ve 25 lisede uygulanıyor.
Yeşil Okullar Projesi, okullara çevre eğitimi konusunda yol gösterici bir program sunuyor. Program dahilinde yaptıkları çevre eğitimleri ve çalışmalarla başarı sağlayan okullara, “Yeşil Bayrak” ödülü veriliyor. Şu ana kadar 19 okul, Yeşil Bayrak ödülü almaya hak kazandı. Yeşil Bayrak alan bu 19 okulun 19 işletme ile eşleştirilmesiyle birlikte Yeşil Okullar Projesi yeni bir boyut kazandı.
GİKAD ve UFÜ Çevre Araştırmaları Merkezinin uygulayıcısı olduğu Yeşil Okullar Projesi’nin koordinatörü, UFÜ Çevre Araştırmaları Merkezi Müdürü Prof. Dr. Şerife Gündüz, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda yaklaşık son iki yıldır uygulanan proje hakkında, TAK muhabirinin sorularını yanıtladı.
Proje Koordinatörü Gündüz, Yeşil Okullar Projesi’nin bir çevre farkındalık projesi olduğunu söyledi. Küresel bir eğitim programı olan Eko Okullar (Eco Schools) projesine paralel gelişen bir proje olduğunu belirten Gündüz, projeyi ilk olarak Eko Okul olarak yapmayı düşündüğünü ancak bunun mümkün olmamasından dolayı Yeşil Okullar projesini hayata geçirmeye karar verdiğini kaydetti.
Gündüz, Eko Okul projesinin küresel ağı bulunduğunu ve bu ağda her ülkede bir sivil toplum örgütünün projeyi uyguladığını; "Yeşil Okullar, Eko Okullara alternatiftir ve dünyada da uygulanıyor" diye bir öneri gelince bunu uygulamaya karar verdiklerini anlattı.
Gündüz, Mayıs 2022’de UFÜ ve GİKAD öncülüğünde hayata geçirilen projenin okulların katılımıyla “Doğanın Savunucuları” yarışması ile başladığını ve Eylül 2022’de MEB ile imzalanan protokol kapsamında okullarda uygulanmaya konulduğunu söyledi.
Projede öğrencilere çevre bilinci kazandırılmasının ve sürdürülebilir kalkınma konusunda eğitim verilmesinin hedeflediğini; okullara bu konuda 24 adımdan oluşan yol gösterici bir program sunulduğunu aktaran Gündüz, proje dahilindeki adımların yüzde 80’ini başarıyla uygulayan okullara “Yeşil Bayrak” ödülü verildiğini belirtti.
Fidan dikimi, tarım bahçeleri, çevre kulüpleri
Şerife Gündüz, proje çerçevesinde, STÖ’ler ve üniversiteler gibi ilgili paydaşların katılımıyla okullarda çevre eğitimleri verildiğini, bunun yanı sıra fidan dikimi, tarım bahçeleri oluşturulması, çevre kulüplerinin kurulması, geri dönüşüm kutularının yerleştirilmesi, barınak ziyaretleri ile doğa gezileri ve kuş gözlemleri gibi çeşitli aktivite ve faaliyetlerin yapıldığını kaydetti.
Proje 25 okul ile başladı, şu anda ise toplam 51 okula ulaşıldı
Projeyle okullarda öğrencilerin “doğayla bağ kurduklarını” belirten Gündüz, “En büyük hedefimiz; çocukların, öğretmenlerin, işletmelerin doğa ile bağ kurmasını sağlamak… Bizim doğa ile bağımız koptuğu için doğayı yok etmeye çalışıyoruz. Doğa ile bağ kurduğunuz, aidiyet duygusu geliştirdiğiniz zaman doğayı koruma ön plana çıkıyor. O nedenle çocuklar toprağa dokunsun, doğa ile bağ kursun. Hedefimiz bu. Günümüzde, çocuklar akıllı telefonlarda çok fazla vakit geçiriyor. Bir odada, telefonlar üzerinden dünya ile bağ kuruyorlar ama doğa ile bağ kuramıyorlar. Proje bu açıdan da önemli.” dedi.
Doğal varlıkların, çevre sağlığının korunması, erozyonla mücadele, ağaçlandırma, biyolojik çeşitlilik ve geri dönüşüm gibi birçok konu hakkında öğrencilere eğitim verilmesinin projenin kapsamında yer aldığını anlatan Gündüz, bu projeyle, “doğaya hükmeden değil, kendini doğanın bir parçası olarak gören, onunla beraber yaşayacak bir nesil yetiştirmeyi hedeflediklerini” söyledi.
Gündüz, verilen eğitimlerle öğrencileri iklim değişikliği hakkında da bilinçlendirmeyi hedeflediklerini belirterek, “Kıbrıs, Akdeniz’de iklim krizinden en fazla etkilenecek beşinci ülke. Bu yıl bir su krizi yaşıyoruz, göletlerimiz boş. Bunların farkında olmamız gerekiyor, adım atmamız gerekiyor. Politikalarla da adım atmalıyız. Bizim en büyük hedeflerimizden birisi de, gelecek nesillerin bilinçlendirilmesi ve bu bilinçle yetişmesini sağlamak. Proje ülkenin geleceği için de önemli.” diye konuştu.
Yeşil Okullar Projesi’ne katılım başvurularının her yıl eylül ayında yapıldığını, katılımın gönüllülük esasına dayandığını aktaran Gündüz, projeye 25 okul ile başladıklarını, şu anda ise toplam 51 okula ulaştıklarını söyledi.
Kasımda, Yeşil Bayrak ödülü almak için başvuran okullarla çalışmaya başladıklarını, mayısa kadar okulların program dahilindeki hedefler doğrultusunda, çevre eğitimleriyle destekli çeşitli aktiviteler yaptıklarını aktaran Gündüz, 5 Haziran Dünya Çevre Günü’nde proje dahilindeki adımları başarıyla atan okullara Yeşil Bayrak motivasyon ödülü verdiklerini söyledi. Gündüz, 2022-2023 döneminde 19 okulun bu ödüle layık görüldüğünü, bu yıl da 5 Haziran’da ödül töreni yapacaklarını da ekledi.
Geçen yıl Yeşil Bayrak ödülü almaya hak kazanan okullar şöyle: “Alayköy İlkokulu, Levent Koleji, Bülent Ecevit Anadolu Lisesi, Şht. Hüseyin Ruso Ortaokulu, Esin-Leman Lisesi, Sedat Simavi Meslek Lisesi, Lefkoşa Türk Maarif Koleji ve Atleks Sanverler Ortaokulu, Karaoğlanoğlu İlkokulu, Osman Necat Konuk Ortaokulu, Lapta Yavuzlar Lisesi, 19 Mayıs Türk Maarif Koleji, Demokrasi Ortaokulu, Şht Zeki Çorba Ortaokulu, Çanakale Ortaokulu, İskele Evkaf Türk Maarif Koleji ile Erenköy Lisesi, Lefke Gazi Lisesi ve Güzelyurt Kurtuluş Lisesi.”
Yeşil Okullar ve Yeşil İşletmeler
GİKAD Başkanı İçim Kavuklu ile, Yeşil Bayrak alan 19 okulu, 19 işletme ile eşleştirdikleri “Yeşil Okullar ve Yeşil İşletmeler” programını da hayata geçirdiklerini belirten Gündüz, “Herkesin doğada bir karbon ayak izi var. İşletmeler de bunun farkında olsun dedik ve işletmeleri de projeye katmaya karar verdik. Noter huzurunda 19 okulu, 19 gönüllü işletme ile eşleştirdik” dedi. Gündüz, bu adımla, hem işletmeler arasında çevre bilinci konusunda farkındalık yaratmayı hem de okulların proje kapsamındaki bazı ihtiyaçlarının karşılanmasının sağlanmasını hedeflediklerini belirtti.
Kasımda, BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları hakkında işletmelere yönelik bir çalıştay düzenlediklerini, 17 küresel hedef doğrultusunda bazı adımlar atmalarını istediklerini anlatan Gündüz, eşleştiği okullarla bağ kuran işletmelerin bu okullara önemli katkıları olduğunu belirtti.
Bu önemli katkılardan bir örnek veren Gündüz, bir işletmenin eşleştiği okulda arıtma sistemi kurarak çocuklara çeşmeden içilebilir temiz su içme olanağı sunduğunu, böylelikle plastik su şişesi tüketiminin de azaltılmasına katkıda bulunduğunu söyledi ve ekledi: “Belki bunlar size küçük adımlar gibi gelebilir ama dönüşümde aslında büyük adımlar. Proje, okyanusta bir damla gibi, ama bir düşündüğünüzde, proje aslında damlanın içindeki okyanus gibi bir şey olmuş.” Gündüz, Yeşil Okullara “en iyi” katkı yapan işletmelerin de ödüllendirileceğini de bildirdi.
Gündüz ayrıca, projenin uygulanmasında okul müdürlerinin ve öğretmenlerinin önemli rolüne işaret ederek, “Yeşil Okullar sayesinde umudun bu ülkede daha bitmediğini gördüm. Çünkü bu okullarda çalışan duyarlı müdürler, öğretmenler, kısıtlı imkanlar çerçevesinde, öğrencileri ile var gücüyle bir şeyler yapmaya çalışıyor. Projeyi sahiplendiler. Onlar duyarlı olmasa zaten bu proje ilerleyemez” dedi.
Gündüz, 2023-2024 döneminde projeye katılım için yeni başvuru kabul etmeyi düşünmediklerini ancak yoğun talepten dolayı kısıtlı bir süreyle başvuruları açtıklarını, buna rağmen 26 yeni okulun Yeşil Bayrak ödülü başvurunda bulunduğunu anlatarak, “Şu anda proje iki bacakta sürüyor: Birinde, Yeşil Bayraklı 19 okulumuz işletmelerle aktivitelerini yapıyorlar, diğerinde ise Yeşil Bayrak ödülüne hak kazanmak için çalışmalar yürüten 32 okulumuz var.” dedi. Gündüz, Yeşil Okullar arasında ilkokulların sayısının arttığını, projeye özel eğitim ve meslek liselerinden de katılım olduğunu belirtti.
Gündüz, Yeşil Okullar Projesinin hedeflerinden birinin de Doğanın Savunucuları’nı tamamlamak olduğunu, bununla öğrencilerin çevre sözcüleri olarak doğayı savunan haberler yapmalarının hedeflendiğini belirtti. Geçen yıl olduğu gibi, bu yıl da gönüllü gazeteciler tarafından öğrencilere çevre gazeteciliği eğitimi verildiğini belirten Gündüz, ardından öğrencilerin çevre haberlerini sunduklarını ve başarılı olanlara motivasyon ödülü verildiğini söyledi.
Gündüz, Turkcell Kuzey Kıbrıs ile imzaladıkları proje kapsamında “efidan” dijital fidan bağış platformunun hayata geçirildiğini, Yeşil Okullarda bulunan öğrencilerin fidan bağışı yaptıklarını ve en fazla fidan bağışı yapan okula ödül verileceğini belirtti. Gündüz, projenin hedefinin 100 bin fidan dikmek olduğunu, şu ana kadar bağışlanan fidan sayısının 10 bine ulaştığını, bağış yapılan fidanların Orman Dairesi’nin belirlediği bölgeye okulların katılımıyla uygun bir tarihte dikileceğini belirtti.
Proje Koordinatörü Gündüz, projenin hedefinin tüm okullara ulaşmak olduğunu, 25 okul ile başladıklarını, şu anda 51 okulda 50 binin üzerinde öğrenciye ulaşmayı başardıklarını söyleyerek, Yeşil Okullar Projesi’ne artan katılım talebi olduğunu ve buna yanıt verebilmek için proje ekibi oluşturulması gerektiğini vurguladı. Gündüz ayrıca, projenin geleceği için kurumsallaşmasının önemine de işaret etti. Projeye olumlu tepkiler geldiğini de aktaran Gündüz, proje ile yaratılan çevre farkındalığından ötürü çeşitli STÖ’lerden övgü aldıklarını söyledi. Gündüz ayrıca, şu anda bazı okulların halihazırda belediyelerden destek almakta olduğunu, daha fazla belediyeyi projeye dahil etmenin projenin gelecek hedefleri arasında yer aldığını da kaydetti.
Yeşil Okullar Projesi’nin şu anda uygulandığı 51 okul şunlar:
İlköğretim Dairesi Müdürlüğüne bağlı okullar: Lapta Anaokulu, Beylerbeyi Anaokulu, Gönyeli Fazıl Plümer Anaokulu, Güzelyurt Atatürk Maarif Anaokulu, Yeşilyurt Özel Eğitim ve İş Eğitim Okulu, Alayköy İlkokulu, Alsancak İlkokulu, Atatürk İlkokulu, Dr. Suat Günsel Girne İlkokulu, Eşref Bitlis İlkokulu, Haspolat İlkokulu, Karaoğlanoğlu İlkokulu, Karşıyaka Merkez İlkokulu, Konuklar İlkokulu, Mustafa Çağatay İlkokulu, Şehit Ertuğrul İlkokulu, Tepebaşı İlkokulu, Serhat Köy İlkkokulu.
Genel Orta Öğretim Dairesi Müdürlüğüne bağlı okullar: 19 Mayıs Türk Maarif Koleji, 20 Temmuz Fen Lisesi, Atatürk Meslek Lisesi, Bülent Ecevit Anadolu Lisesi, Cengiz Topel Endüstri Meslek Lisesi, Erenköy Lisesi, Esin-Leman Lisesi, Gazimağusa Ticaret Lisesi, Güzelyurt Meslek Lisesi, Güzelyurt Türk Maarif, Hala Sultan İlahiyat Koleji, Haydarpaşa Ticaret Lisesi, İskele Evkaf Türk Maarif Koleji, Kurtuluş Lisesi, Lapta Yavuzlar Lisesi, Lefke Gazi Lisesi, Levent Koleji, Meral ve Vedat Ertüngü Lisesi, Namık Kemal Lisesi, Osman Örek Meslek Lisesi, Polatpaşa Lisesi, Sedat Simavi Endüstri Meslek Lisesi, TED Kuzey Kıbrıs Koleji, Türk Maarif Koleji, Anafartalar Lisesi, Şehit Hüseyin Ruso Ortaokulu, Şehit Zeka Çorba Ortaokulu, Osman Nejat Konuk Ortaokulu, Atleks Sanverler Ortaokulu, Canbulat Özgürlük Ortaokulu, Çanakkale Ortaokulu, Demokrasi Ortaokulu, Esentepe Ortaokulu.