Çalışmanın başyazarı, gökbilimci John J. Tobin bu konuda şunları söylüyor:
“Suyun uzayda izlediği yolun geride izler kalmış bir rota olduğunu düşünebiliriz. Yolun başı (kuyruklu yıldızlarda bulunan sular) ve sonunun (gezegenler üzerindeki sular) neye benzediğini biliyoruz ancak başlangıca dek yolun tamamının izini sürmek istedik. Bugüne kadar Güneş sistemimizin oluşumundaki su zinciri eksikti.”
Su moleküllerinin uzayda izlediği yol açıklık kazanabilir
Güçlü bir radyo teleskobu kullanan gökbilimciler, Dünya’ya yaklaşık 1.300 ışık yılı uzaklıkta genç bir yıldız olan V883 Orionis’in etrafında gaz hâlinde su moleküllerinin var olduğunu keşfettiler.
Bilim insanları, geçmişte suyun gaz bulutlarından genç yıldızlara ve kuyruklu yıldızlardan gezegenlere yolculuğunu gözlemlemişlerdi ancak suyun genç yıldızlardan kuyruklu yıldızlara nasıl geçtiğini belirlemenin pek de kolay olmadığı görülmüştü.
Bu nedenle de suyun uzayda izlediği yolu açıklayan zincir yarım kalıyordu. Tobin, bu keşif hakkında yorumlarını şu sözlerle ifade ediyor:
“Bu durumda V883 Orionis kayıp halka oluyor. Diskteki suyun bileşimi, Güneş sistemimizdeki kuyruklu yıldızlarda bulunanla oldukça benzeşiyor. Bu, gezegen sistemlerindeki suyun milyarlarca yıl önce, Güneş’in öncesinde, yıldızlararası ortamda oluştuğu ve pek değişmeksizin hem kuyruklu yıldızlar hem de Dünya tarafından tevarüs edildiği fikrini doğrulamaktadır.”
Yıldızlar, büyük gaz ve toz bulutlarının (bulutsuların) çökmesi ve bunların bir araya geliş esnasında hızla ısınmasıyla oluşuyor. Bulutsudan gelen maddeler; merkezî yıldızın etrafında milyonlarca yıl içinde yavaş yavaş bir araya gelerek kuyruklu yıldızları, asteroitleri ve gezegenleri meydana getirecek bir disk meydana getiriyor. Bilim insanlarının cevabını aradığı soru, Güneş Sistemi’ndeki suyun nereden geldiğiydi.
Bu soruyu yanıtlamak için ekip, Şili’de konumlandırılmış bir radyo teleskop grubu olan Atacama Büyük Milimetre Dizisi’ni (ALMA) kullanarak V883 Orionis’i gaz halindeki suyun yaydığı radyasyon belirtilerini taramak için kullandı. Su donmuş hâldeyken bu işlem karmaşıklaşır çünkü moleküllerin hareketi daha kısıtlıdır.
“Disklerde bulunan suyun çoğu buz halinde”
Çalışmanın ortak yazarlarından Prof. Dr. Margot Leemker bu konuya dair açıklamasında şu ifadelere yer verdi:
“Gezegen oluşturan disklerde (ön gezegen diski) bulunan suyun çoğu donmuştur ve buz hâlindedir, bu nedenle gözlemlenemez.”
Bununla beraber, V883 Orionis’in alışılmadık biçimde, suyun buz değil gaz hâlinde bulunmasına ve bu sayede onu tespit etmemize imkân sağlayacak kadar sıcak olduğu anlaşıldı. Bu da onu gözlem için mükemmel bir aday yapmaktaydı.
Bilinen şekliyle su, bir oksijen ve iki hidrojen atomundan (H20) meydana gelse de su oluşturan tek bileşim bu değil. Tobin’in ekibi, bir hidrojen atomunun yerine ağır bir izotop olan döteryum bulunan ve daha ağır olan bir su versiyonunu inceledi. Normal su ve ağır su farklı koşullar altında oluşuyor. Bu sayede gökbilimciler bir sistemdeki normal suyun ağır suya oranını analiz ederek suyun ne zaman ve nerede oluştuğunu belirleyebiliyorlar.
Geçmişte Güneş Sistemi’ndeki bazı kuyruklu yıldızların Dünya’daki su oranına benzer bir orana sahip olduğu görülmüştü. Bu da Dünya’mızdaki suyun milyarlarca yıl önce kuyruklu yıldızlar tarafından taşınmış olabileceğini gösteriyor.
Tobin ve ekibi, V883 Orionis’i gözlemlerken genç yıldızın diski boyunca dağılmış benzer bir oran keşfetti. Araştırmacılar diskin, Dünya okyanuslarındakinden en az 1.200 kat daha fazla su içerdiğini ortaya koydu.
Güneş Sistemi’nde suyun izi Güneş’ten önceye dayanıyor olabilir
Gökbilimciler çalışmada bu konuda vardıkları sonucu şu şekilde ifade etti:
“Disklerin suyu doğrudan yıldızı oluşturan bulutsudan miras aldığı ve bu suyun önemli kimyasal bir kimyasal değişikliğe uğramadan kuyruklu yıldızlar gibi büyük, buzlu cisimlere geçtiği sonucuna vardık.”
Tobin, artık Güneş Sistemi’ndeki suyun Güneş’in oluşumundan öncesine kadar izini sürebildiğimizi söylüyor ancak ekibin bu bilmeceyi çözmek için yapmaları gereken daha çok iş var.