Eniz ORAKCIOĞLU
Ülkemizde kayıt dışılık ciddi boyutlara ulaştı. Bu durum büyük ekonomik kayıp yaratırken, kayıt dışı iş gücü, kaçak iş ve kaçak işçiler nedeniyle de haksız rekabeti doğuruyor.
Ülkemizdeki birçok sektörün yaşadığı bu sorun yasal yükümlülüklerini yerine getiren, vergisini ödeyen, kaydını yaptıran işletme sahiplerinin de canını sıkıyor.
BAĞIMSIZ Gazete’ye konuşan Kıbrıs Türk Emlakçılar Birliği Başkanı Hasan Sungur, Kıbrıs Türk İnşaat Taşeronları Birliği Başkanı Osman Amca ile Lefkoşa Özgür Taksiciler Birliği Başkanı Menteş Öztürk, binlerce kaçak çalışan olduğundan ve sektöre zarar verdiklerinden söz etti.
Sungur: 300 kayıtlı, binlerce kaçak emlakçı var
Kıbrıs Türk Emlakçılar Birliği Başkanı Hasan Sungur, hükümetin kayıt dışı emlak satışı olduğu iddiasıyla Emlakçılar Lisans Yasası içerisinde düzenleme yapıldığını belirterek “Bu ülkede emlak sektöründe kayıt dışılık diye bir durum yoktur. Devlette tüm kayıtlar mevcuttur. Kaç yabancının kaç sözleşme yaptığı, kaç yabancının ay bazında kaç ev aldığı, kaç evin kiralandığı ve kaç sözleşme yapıldığı tüm bilgiler devlette var” dedi.
Sungur, kayıtların belli olmasına rağmen emlak sektöründe ciddi bir kaçak olduğunu vurgulayarak, internete girildiğinde ülkedeki kaçak emlakçıların ne derecede olduğunun görülebildiğini ifade etti.
Birlik olarak bir çalışma yaptıklarından bahseden Sungur, yaptıkları çalışmada binin üzerinde yabancının ya ev sattığını ya da bir şirketin reklamını yaptığını tespit ettiklerine dikkat çekti.
Sungur, emlakçılık sektöründe kayıtlı vergiye giden 300 civarında emlakçı olduğuna işaret ederek, bu kayıtlı sayının bir bölümünün ise kendi mallarını satmak isteyen inşaat firmalarından oluştuğunu ve bu sayıyı çıkarılırsa kayıtlı emlakçı sayısının 200 civarında olduğunu söyledi.
Sungur, bu ülkede internette binlerce reklam olduğuna vurgu yaparak, bu ilanları hükümetin de takip edebileceğini ve tespit edilip bu kişilere resen vergi gönderilebileceğini kaydetti.
Yasanın yabancı uyrukluların KKTC’de emlakçılık yapamayacağını net bir şekilde ortaya koyduğunu belirten Sungur, kaçak emlakçıların artma sebebinin ise hükümetin ilgisizliği olduğunu savundu. Sungur, kaçak emlakçıların sektörde haksız rekabet oluşturduğunu ve sisteme zarar verdiğini kaydederek, 2003-2004 yıllarında batmalardan dolayı KKTC ekonomisinin yıllarca kriz yaşadığını ve kaçağı kontrol altına almadıkça aynı durumun yaşanacağını vurguladı.
Amca: 750 kayıtlı, 2 bin civarı da kayıtsız taşeron var
Kıbrıs Türk İnşaat Taşeronları Birliği Başkanı Osman Amca, ülkeye turist vizesi veya öğrenci olarak girenlerin ülkede kayıtsız ve kaçak olarak çalıştığını söyleyerek işveren ve kendi ihmallerinden dolayı kaçağa düşmüş çalışanlar da olduğunu belirtti.
Bir müteahhittin, bir kuaförün veya bir marketin üzerine olup da taşeron sektöründe çalışanlar olduğunu kaydeden Amca, bu kişilerin devlete vergi ödemeden sektörde kayıtlı çalışanların hakkını yiyen kayıtlı kaçaklar olduklarını söyledi.
Amca, kayıt dışı işgücünün, kaçak iş gücünün önüne geçebilmek için en başta yapılması gerekenin ülkeye giriş çıkışları kontrol altına almak olduğunu vurgulayarak, ülkede 3 giriş kapısı olduğunu ve kapıdan girenin ülkeye neden geldiğini, cebinde kaç parası olduğunu, nerede kalacağını sorgulamak gerektiğini kaydetti.
Çalışma Bakanlığı personelinin ise bu denetimleri artırması gerektiğine dikkat çeken Amca, denetimcilerin bir zabıta gibi her yeri gezmesi gerektiğinin altın çizdi.
Amca, Yapım Denetim Yasası’ndan bahsederek, yasa ile inşaat mühendislerine ve belediyelere yetki verildiğini, denetim yapabilecek insan sayısının artırıldığını ama ülkenin mevcut sıkıntısının yasaları uygulamamak olduğunu vurguladı.
Yasaları uygulamamalarından, denetimleri yapmamalarından dolayı ülkede kayıt dışılığın günden güne arttığına dikkat çeken, cezaların düşük olmasından dolayı insanların kaçak çalışmaktan korkmadığını ifade etti.
Çalışanın sosyal sigorta ve ihtiyat sandığının 7 bin TL olduğunu kaçak işçinin ise ay çalışıp yakalandığında ödeyeceği cezanın veya 7 yıl çalıştığında ödeyeceği cezanın 18 bin TL olduğunu vurgulayan Amca, cezanın caydırıcı olması için hem işverene, hem de çalışana iki taraflı tutukluluk cezası verilmesi gerektiğini aktardı.
Amca, sektörde kayıt dışılığın çok ciddi boyutlarda olduğunu vurgulayarak, ülkede 750 kayıtlı, 2 bin civarı da kayıtsız taşeron olduğuna dikkat çekti.
Öztürk: Korsan taksicilik yapan 2 bin civarında öğrenci var
Lefkoşa Özgür Taksiciler Birliği Başkanı Menteş Öztürk, ülkede 750 civarında taksi olduğunu ifade ederek, “Bu kişilerin bir kısmı mal sahibidir. Buradaki sorun ise sistem emekli olanların aracını ya şirket yapmaya ya da başkasının üzerine yapmaya teşvik eder hal böyle olunca kayıtlı taksicileri de kaçak iş yapmaya yönlendiriyorlar” dedi.
Taksicilerin 35 sene yatırım yaptıktan sonra emekli çıktığını kaydeden Öztürk, “Üzerine araba olan taksicilere emekli maaşını veren devlet verdiği maaşın 7 bin 500 TL’sini aracı şirketlendirdiği için geri alıyor” şeklinde konuştu. Öztürk, devletin kayıtlı taksiciyi de suça ve korsana teşvik ettiğini iddia etti.
Kayıt dışı, korsan taksicilik yapan 2 bin civarında öğrenci olduğuna işaret eden Öztürk, bu kişilerin internet siteleri üzerinden çalıştığını vurguladı.
Öztürk, bu noktada yapılması gerekenin Vergi Dairesi başta olmak üzere, bakanlık ve polisin hep birlikte denetimleri gerçekleştirmesi olduğunu söyledi.
Öğrenciler dışında da güneye giden kaçak taksiciler olduğundan bahseden Öztürk, korsan taksi ve kayıt dışı bu işi yapanların sayının çok yüksek olduğunu ifade etti.