Çocuklarımızın sağlıklı beslenmesi, büyüme ve gelişmeleri yanında okul başarısı içinde çok önemlidir. Okul çağı döneminde, öğrencilerin bedensel ve zihinsel gelişimlerini en iyi şekilde tamamlamalarına ve ileriki yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmalarına destek olmak gerekir. Okul çağındaki çocuklar sürekli büyüme ve gelişme içindedirler. Bu dönemde alınacak her türlü koruyucu önlemler tüm yaşantıları boyunca etkili olabilecek yararlar sağlayacaktır.
Çocuğun beslenmesinde amaç; normal, sağlıklı büyüme ve gelişme ile olumlu beslenme alışkanlığının kazandırılmasını sağlamaktır. Ancak çocuğun toplum yaşamına ilk kez bilinçli olarak girdiği okul çağı dönemde, genellikle okulda ve okul dışında tek başına kalan çocukta yanlış beslenme alışkanlıkları sıkça görülmektedir. Çocuğun ne miktarda ve hangi tür besinlere ihtiyacı olduğunu bilmemesi, düzensiz besin alımı, yanlış besin seçimi, besinlerin hazırlanması, pişirilmesi ve saklanmasındaki hatalı uygulamalar, okullarda verilen ve yenilen besinlerin uygun olmayışı beslenme sorunlarına neden olmaktadır.
Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu ortaya konmuştur.
Okul Çocuklarının Beslenmesinde Sağlıklı Beslenme İlkeleri
§ Besinlerin çeşitliliğinin sağlanması
§ Sağlıklı vücut ağırlığının korunması
§ Nişastalı karbonhidratlar ile liften zengin besinlerin dengeli tüketilmesi
§ Yağ ve şeker tüketiminin sınırlandırılması
Vitamin ve Minerallerin Yeterli Düzeyde Alınmasına Dikkat!!!
Bilinçsiz beslenme, sağlıksız nesiller yetişmesine neden oluyor. Kalp hastalıkları, bazı kanser türleri ve osteoporoz gibi pek çok ciddi hastalığın temeli çocuklukta atılıyor. Bu nedenle çocuklarınız daha küçük yaşlardayken onlara düzenli beslenmeyi öğretin. Beslenme eğitimi ne kadar erken başlarsa çocuğun gelişim, zekâ düzeyi ve bağışıklık sistemi de o denli güçlenir.
HANGİ BESİNDEN NE KADAR YEMEK GEREKLİ?
Okula başlama yaşı ana sınıfı için 6, ilköğretim için 7 yaştır. 6-7 yaşında olan bir çocuğun besin gereksinimi kilosuna, boyuna, cinsiyetine, sağlık durumuna, fiziksel aktivite düzeyine ve genetik özelliklerine göre değişkenlik gösterebilir. Genel olarak okula başlayan çocukların enerji gereksinimlerinin %55-60’ının karbonhidratlardan, %12-15’inin proteinlerden, %25-30’unun ise yağlardan karşılanması gerekir. Ayrıca okula başlayan çocukların sağlıklı beslenme ile vitamin, mineral ve su ihtiyacının da eksiksiz olarak karşılanması sağlanabilir.
İlköğretim ve ortaöğretimin başladığı şu günlerde çocukların zihinsel, fiziksel ve duygusal gelişimlerine olumlu katkıda bulunmak için çocuklara yönelik sağlıklı yaşam ve beslenme önerileri aşağıda belirtilmiştir;
Okul Çağındaki Çocukların Besin Öğelerine Göre Günlük Alması Gereken Yiyecek Miktarları
· Süt Grubu: 2-3 su bardağı (600 ml)
· Sebze Grubu: 2 porsiyon
· Meyve Grubu: 3-4 porsiyon (1 porsiyon miktarı bir avuç dolusu kadar)
· Et Grubu: 3 porsiyon (3 yumurta büyüklüğünde kırmızı et:90 gr, balık-tavuk: 150 gram)
· Yumurta: 1 adet
· Peynir: 1-2 ince dilim (30-60 gram)
· Tahıl Grubu: 7-9 porsiyon (1 porsiyon tahıl: 1 ince dilim ekmek = 1 kase çorba = 2 yemek kaşığı makarna/pilav = 1 küçük boy patates vb..)
Günün En Önemli Öğünü: Kahvaltı...
Yeni bir günün başlangıcında, bütün gece aç kalan vücudun, yeni bir güne alışması için sabah kahvaltısının önemi çok büyüktür.
Yapılan araştırmalara göre, beynin performansı için en önemli öğün kahvaltı olmakla birlikte kahvaltı yapılmadan okula giden çocukların, düzenli kahvaltı yapanlara göre daha zor öğrendikleri, derslere karşı ilgisiz kaldıkları ve başarı düzeyinin düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Kahvaltı kesinlikle 1 bardak süt veya 1 bardak meyve suyu ile geçiştirilmemelidir.
Çayın hiçbir besleyici değerinin olmamasının yanı sıra yemeklerle birlikte tüketildiğinde demir emilimini engellediği için okul çocuğunun kahvaltısında yeri yoktur.
Abur Cuburlara Dikkat!
Maalesef bütün çocuklar cips, kraker, çikolata ve şekerlemeleri çok seviyor. Zaten bunlar da çocuklar için üretiliyor ama her konuda olduğu gibi bunların da azı karar çoğu zarar. Bu tip yiyeceklerin sıkça ve fazla tüketilmesi iştahı kapattığından çocuğun beslenmesini ve dolayısı ile sağlığını da kötü yönde etkilenmesine neden oluyor. Abur cubur yiyecekleri sık sık, zamansız ve fazla tüketen çocuklar genellikle kilo alamazlar ve vücutları dirençsiz kalır. Çünkü bu tür yiyeceklerin hiçbir besleyici değeri olmadığı için, çocuğun alması gereken besin öğelerini yeterli derecede alamadığından dolayı sık sık hastalanırlar.
Bu nedenle çocuğunuza, çikolata ve şekeri tabi ki tamamen yasaklamadan haftada bir ya da iki kez ve aşırı miktarlara kaçmadan cips, çikolata ve şeker yemesine izin verin. Dondurma yararlı bir besin olduğu için bunu fazla kısıtlamayın ama aşırıya da kaçmayın.
UYKU DÜZENİ ÇOK ÖNEMLİDİR...
En az 10 saat uyku şarttır. Uyku sırasında büyüme hormonu (growth hormon, GH) hızla vücudumuza salgılanırken, stres hormonları azalıyor. Sindirim sistemi hızla çalışıyor, bağışıklık sistemi kendisi için yoğun bir faaliyete geçiyor ve cildimizi yenileyen melatonin hormonu karanlıkta artış gösterip çalışmaya başlıyor. Ayrıca en az 8-10 saat uykusunu tamamlayan çocuk, okulda daha başarılı oldukları gözlemlenmiştir.
Çocukların Sağlıklı Beslenebilmesi İçin 14 Öneri
1- Besin gruplarının doğru miktarlarda tüketilmesine özen gösterilmelidir. Eğer öğle yemeği okulda yeniyorsa, örneğin öğle yemeğinde et varsa akşam yemeğinde sebze olmasına dikkat edilmelidir.
2- Çocuğunuza ara öğün alışkanlığı kazandırmaya çalışın. Okulda abur cubur tüketmesi yerine evde yaptığınız yiyecekleri ya da meyveleri yanına vererek çocuğunuzu sağlıklı besinlere yönlendirmiş olursunuz.
3- Yiyecek-içecekleri ödül olarak kullanmayın. Onları çikolata, gazoz, browni gibi abur cubur besinlerle kandırmayınız!
4- Belirli bir besini mutlaka yemeleri konusunda ısrarcı olmayın.
5- Her koşulda olumlu olmaya çalışın. Önerdiğiniz yiyeceğin içeceğin sağlığa faydaları yanında başka özelliklerini de ön plana çıkarın, konuşun, anlatın...
6- Beslenme önemli olduğu kadar fiziksel aktivite de çocukların büyümesi ve gelişmesinde çok önemlidir. Çocuğunuzu bir spor faaliyetine yönlendirmeye özen göstermelidir
7- Çocuğunuzun hangi yanlışları tekrar tekrar yaptığını belirleyiniz. Bu yanlışların zamanla azalıp azalmadığını izleyiniz. Değiştirmek istediğiniz noktaların neler olduğunu saptayın ve üzerine gidiniz.
8- Kafanızın karıştığı noktalarda doktorunuzla konuşun. Özellikle altı yaş altındaki çocukların beslenmesinde çocuk sağlığı uzmanları en doğru yol göstericiniz olacaktır.
9- Çok fazla şekerli yiyecek tüketmelerine engel olun.
10- Belirli yiyecek içecekleri saklamak ya da yasaklamanın ters tepebileceğini ve çok arzu edilen besinler haline gelebileceğini aklınızdan çıkarmayın.
11- Altı yaş sonrasında porsiyon büyüklüğü kavramını öğretmeye başlayın.
12- Mümkün olduğu kadar işlenmemiş paketlenmemiş doğal hatta organik yiyecek ve içeceklerle beslenmelerine özen gösterin.
13- Sadece evde iyi beslemeniz yetmez, okul ve oyun süreçlerinde neleri yiyip içtiğini de izlemeyi ihmal etmeyin.
14- Çocuğunuz bu dönemlerde sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanacaktır. Anne ve baba olarak çocuğunuza sağlıklı beslenme konusunda iyi birer örnek olunmalıdır.