Ekonomisi ithalata dayalı, Türkiye’nin para birimi TL’nin kullanıldığı KKTC’de ocak ayı Hayat Pahalılığı oranının Türkiye’den düşük çıkması ciddi bir tartışma konusuna dönüştü. Hatta bu konuyu araştırmak için mecliste özel bir komite de kuruldu.
Bağımsız Gazete, Merkez Bankası’nın hazırladığı bültende yer alan ve KKTC ile Türkiye’nin yıllık enflasyon oranlarının karşılaştırmalarını inceledi.
Buna göre; KKTC’nin enflasyon oranının son 40 yılın 20’sinde Türkiye’den düşük görülmesi dikkat çekti.
Bu yıllar ise aralarında Kıbrıslı Türklerin ‘daha ucuzdur’ diye Türkiye’ye alışverişe de gittiği yılları kapsayan 1985, 1987, 1988, 1989, 1991,1992, 1993, 1995, 1997, 1998, 1999, 2002, 2003, 2005, 2009, 2010, 2012, 2014, 2015, 2019’dan oluşuyor.
Ekonomist Derviş Kemal Deniz konuyla ilgili Bağımsız Gazete’ye değerlendirmelerde bulundu.
Deniz, geçmişte ev, araba gibi döviz üzerinden alışveriş yapma eğiliminin güçlü olduğunu söyleyerek, belirli zamanlar döviz artışının da enflasyonun altında kaldığının bilindiğini ifade etti.
Bunun dövize endekslenip, döviz üzerindeki artışın dikkate alınması durumunda, enflasyonun Türkiye’deki enflasyonun altında olmasının pek tabi bir durum olduğunu ifade eden Deniz, “Dövizin artışı yüzde 20 ve Türkiye’de enflasyon da yüzde 40 ise bizim enflasyonumuzun yüzde 30 çıkması normaldir” dedi.
Deniz, dövizdeki artışın yüzde 50, Türkiye’deki enflasyonun yüzde 80 olması durumunda burada enflasyonun yüzde 65 olarak açıklanacağını belirtti. Bunun nedeninin de döviz üzerine yapılmış çok işlem olmasından kaynaklandığını ifade eden Deniz, TL’nin döviz üzerine döndürülerek işlem yapılması durumda artışın çok fazla görülmediğini söyledi.
“KKTC’deki enflasyon TC’dekinden yüksek olmalıydı”
Ekonomist Derviş Kemal Deniz, İstatistik Kurumu’nun açıkladığı hayat pahalılığı verilerinin doğru mu yanlış mı olduğu yönünde bir yorum yapmak istemediğini ancak hayat pahalılığı bugün açıklanandan daha fazla olduğunu belirtti.
Deniz, KKTC’de enflasyonu tetikleyenin TL kullanımı olduğunu ifade ederek, bu nedenle Türkiye Merkez Bankası’nın aldığı faiz kararlarının ülkemizi de etkilediğini söyledi. KKTC’de hayat pahalılığını etkileyen bir neden daha olduğuna işaret eden Deniz, hayat pahalılığını etkileyen tek nedenin para politikaları değil, aynı zamanda arz ve talep dengesi de olduğunu söyledi. Deniz, güneyden gelen talebin ayrıca ülkeye yerleşen yabancıların piyasadaki talebi artırdığını ifade ederek, bütün bu göstergelere bakıldığında da fiyat artışlarının bütün bu verilenlerden daha farklı olduğunun ortaya çıktığını belirtti.
Deniz, “Bu konuda şikayete neden olan iki unsur var. Biri fiyatların sürekli artması ve özellikle sabit gelirlilerin, artan fiyatlar karşısında gelirlerinin yetersiz olmasıdır. Diğer yandan iş insanlarının ciddi şikayetleri var. Buradaki şikayet de, Süveyş Kanalı üzerinden gelen malların tedarikinin savaştan ve terörist hareketlerden etkilenmesidir. Bu da fiyatları artırıyor” dedi. Deniz, özellikle dıştan gelen malların gerek nakliye giderinin artması gerekse de gelen malın azalması nedeniyle fiyatların arttığını belirtti.
Deniz, açıklanan hayat pahalılığı oranına bakıldığında Türkiye’deki enflasyondan daha düşük bir enflasyon çıktığını ancak daha yüksek olması gerektiği görüşünü ortaya koydu. Deniz, ülkede çok tartışılmayan konunun enflasyon muhasebesi olduğunu belirtti.
Deniz, “Sabit gelirlilerin gelir artışları artık fiyat artışlarını karşılamıyor. Bu sabit gelirliler için geçerli olduğu gibi iş yapan insanları da düşünmek gerekiyor. Birçok küçük esnafın enflasyondan dolayı ciddi sıkıntısı var. İkame değeri denilen malı yerine koyma değerinde ciddi sıkıntılar yaşanıyor. Yani 60 TL maliyeti olan bir mal 100 TL’ye satılıyor. Herkes 40 TL kar etti diyor. Ancak herkeste biliyor ki bu malı tekrar getirmenin maliyeti 110 TL olacak. Bu kişi kağıt üzerinde 40 TL kar etmiş gibi görünse de ikame değerin de 10 TL zararı var” dedi.
Merkez Bankası verilerine göre; son 40 yıllık enflasyon oranları ise şu şekilde:
1984’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 70.7, TC’nin ise 49.7 olarak açıklandı. 1985’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 43.0, TC’nin ise 44.2 olarak açıklandı.
1986’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 48.1, TC’nin ise 30,7 olarak açıklandı. 1987’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 43.0, TC’nin ise 55.1 olarak açıklandı.
1988’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 62.6, TC’nin ise 77.1 olarak açıklandı. 1989’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 51.8 TC’nin ise 64.3 olarak açıklandı.
1990’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 69.4, TC’nin ise 60.4 olarak açıklandı. 1991’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 46,3 TC’nin ise 71.1 olarak açıklandı.
1992’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 63.4, TC’nin ise 66.0 olarak açıklandı.
1993’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 61.2, TC’nin ise 71.1 olarak açıklandı. 1994’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 215.0, TC’nin ise 125.5 olarak açıklandı.
1995’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 72.2 TC’nin ise 76.1 olarak açıklandı. 1996’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 87.5, TC’nin ise 79.8 olarak açıklandı.
1997’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 81.7, TC’nin ise 99.1 olarak açıklandı. 1998’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 66.5, TC’nin ise 69.7 olarak açıklandı.
1999’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 55.3, TC’nin ise 68.8 olarak açıklandı. 2000’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 53.2, TC’nin ise 39.0 olarak açıklandı.
2001’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 76.8, TC’nin ise 68.5 olarak açıklandı. 2002’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 24.5, TC’nin ise 29.8 olarak açıklandı.
2003’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 12.6, TC’nin ise 18.4 olarak açıklandı. 2004’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 11.6, TC’nin ise 9.3 olarak açıklandı.
2005’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 2.7, TC’nin ise 7.7 olarak açıklandı. 2006’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 19.2, TC’nin ise 9.7olarak açıklandı.
2007’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 9.4, TC’nin ise 8.4 olarak açıklandı. 2008’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 14.5, TC’nin ise 10.1 olarak açıklandı.
2009’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 5.7, TC’nin ise 6.5 olarak açıklandı. 2010’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 3.2, TC’nin ise 6.4 olarak açıklandı.
2011’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 14.7, TC’nin ise 10.5 olarak açıklandı. 2012’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 3.6, TC’nin ise 6.16 olarak açıklandı.
2013’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 10.22, TC’nin ise 7.4 olarak açıklandı. 2014’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 6.49, TC’nin ise 8.17 olarak açıklandı.
2015’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 7.78, TC’nin ise 8.81 olarak açıklandı. 2016’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 10.19, TC’nin ise 8.53 olarak açıklandı.
2017’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 14.68, TC’nin ise 11.92 olarak açıklandı. 2018’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 29.96, TC’nin ise 20.30 olarak açıklandı.
2019’da KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 11.66, TC’nin ise 11.84 olarak açıklandı. 2020’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 15.03, TC’nin ise 14.6 olarak açıklandı.
2021’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 46.09, TC’nin ise 36.08 olarak açıklandı. 2022’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 94.51 TC’nin ise 64.27 olarak açıklandı.
2023’de KKTC’nin enflasyon oranı yüzde 81.22, TC’nin ise 61.53 olarak açıklandı.